Bordro hilesi yapan işveren ve muhasebe çalışanına hapis cezası
Gerçek ücret üzerinden Ücret Bordrosu düzenlemeyen veya bordro hilesi yapan işveren ve muhasebeci 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalabilir.
Uygulamada zaman zaman daha az vergi ya da sigorta primi ödenmesi amacıyla bordrolarda gösterilen ücretlerin gerçeği yansıtmadığı görülebilmektedir
Eğitim verdiğim gruplardan biri de Mali Müşavirler, Mali Müşavir adayları, muhasebecilerdir. Dostane sohbetlerimizde pek çok işverenin çalışan işçilerin ücretlerinin bir kısmını elden verdiklerini diğer kısmını banka vasıtasıyla yatırdıklarını hatta resmi ve gayriresmi ödemeleri şirketin işverenleri ve muhasebecilerin yer aldığı whatsapp grubu üzerinden muhasebeci öğrencim tarafından belirlenip grupta paylaşıldığına ilişkin olaylar dinledim.
Yine bir başka anlatımda bordroda düzenlenen ücreti işçi ile işverenin anlaştıkları ücret miktarına bordro da gösterebilmek için her ay farklı saatlerle fazla çalışma ücretleri, hafta sonu tatil ücreti vs. girdikleri bordrolarda ekler değişse de her ay anlaşılan ücret miktarı üzerinden bordro düzenlendikleri duyduklarım arasında…
Resmi olarak belirlenen ve bildirilen ücret ile elden ödenen maaş farkları ve Yargıtay’ın bordro hilesi olarak isimlendirdiği durumlar işverenler ve çalışanları açısından büyük riskler barındırmaktadır.
Böyle bir durumda işveren aleyhine nasıl bir durum ortaya çıkabilir?
İşçi haklı sebeple iş akdini feshedebilir
İşçi hak etmiş olduğu işçi alacaklarını (Kıdem tazminatı, Fazla Çalışma, Yıllık Ücretli İzin vb.) gerçek ücret üzerinden talep edebilir. Bunun ispatı açısından Yargıtay’ın tavrı şu şekildedir;
“Ücret uyuşmazlığı hallerinde ve Bordro hilesi temelli açılmış olan davalarda Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatlarında;
“Gerçek ücretin tespit edilmesi gerektiği; emsal ücret araştırmasına gidilmesi ve tanık anlatımlarına başvurulması yönündedir “İşçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş, işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate alındığında imzalı bordrolarda yer alan ücretin gerçeği yansıtmadığı şüphesi ortaya çıktığında, bu konuda tanık beyanlarının gözetilmesi ve işçinin meslekte geçirdiği süre, işyerinde çalıştığı tarihler, meslek unvanı ve fiilen yaptığı iş bildirilerek sendikalarla, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarından özellikle ilgili meslek odasından…” bilgi edinilebileceği ve/veya “Türkiye İstatistik Kurumunun resmi internet sitesindeki ‘kazanç bilgisi sorgulama’ kısmından da faydalanılabileceği göz önüne alınarak emsal ücretin ne olabileceğinin araştırılması” yönündedir. ( Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin yakın tarihli 2021/6585 E., 2021/10651 K. )
Yine ;
“Davacının imzasını içermeyen aylık ücret bordrolarında asıl ücret dışında fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücreti gibi tahakkukların bulunduğu görülmüştür. Ancak davalı işverenin asıl ücreti bölmek suretiyle diğer tahakkuklara pay ettiği ve ilgili kalemlerin gerçeği yansıtmadığı anlaşıldığından davacının yaptığı iş, kıdemi, tanık beyanları ve emsal ücret araştırması gözetilerek davacı işçinin temel ücreti belirlenmiş ve bordroların fazla çalışma tahakkuklarını içermediği sonucuna varılmıştır.( Yargıtay 9.Hukuk Dairesi’nin 2015/18042 E. ve 2017/9182 K. sayılı, 29.05.2017 tarihli kararı)
İşçi bordro hilesi sebebiyle Vergi Usul Kanununa göre kaçakçılık suçu ihbarında bulunabilir.
Ücret bordrosu, VUK m.359/a’da “Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan” şeklindeki cümle uyarınca VUK’a göre düzenlenen ve saklanma mecburiyeti bulunan belgeler arasındadır. Dolayısıyla VUK m.359/a-2’de yer alan koşulların gerçekleşmesi durumunda yanıltıcı belge kapsamındadır.
Ücret bordrolarında gerçeği yansıtmayan veriler yer alması durumunda; VUK. Md. 359-a/2 uyarınca muhtevası itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiği kabul edilebilecek ve bu fiil nedeniyle 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezasına hükmolunabilecektir.
Muhasebe çalışanlarının kaçakçılık suçuna iştirakleri
Meslek mensupları tarafından ortaya çıkan önemli bir tehlike ise hileli bordro düzenlemesi durumunda işveren açısından oluşan Kaçakçılık Suçuna iştirak eden çalışanların cezai sorumluluklarıdır.
Vergi Usul Kanunu’nun 360. maddesinde ise “359. maddede yazılı suçların işlenişine iştirak eden suç ortaklarının bu suçların işlenmesinde menfaatinin bulunmaması halinde, Türk Ceza Kanunu’nun suça iştirak hükümlerine göre hakkında verilecek cezanın yarısı indirilir.” hükmü yer almaktadır.
Meslek mensubu çalışanda katıldığı kaçakçılık suçu bakımından cezalandırılması söz konusu olabilir.
Ücret bordrosunun kaçakçılık suçunu oluşturacak belgelerden olmadığı iddiası VUK ile uyuşmamaktadır
Evet, VUK’ta belgenin tanımı yapılmamıştır. Ancak VUK’un “Vesikalar” başlıklı Üçüncü Kısmında fatura, sevk irsaliyesi, perakende satış vesikaları, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, ücret bordrosu, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi, muhabere evrakı ….. vb. belgeler sayılmıştır.
Hatta VUK’ta öngörülen bu belgelerden bir kısmı için kanunda ayrıntılı düzenlemeler yapılmış ve bu belgelerde yer alması gereken zorunlu unsurlar sayılmıştır. Bu belgeler fatura, sevk irsaliyesi, perakende satış vesikaları, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, ücret bordrosu, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesidir. Söz konusu belgeler, kayıtları tevsik edici fonksiyonu haiz olmaları nedeniyle VUK açısından belge niteliğindedir.
VUK’a göre kaçakçılık suçlarının cezalandırılmasında usul (Md. 367)
Yaptıkları inceleme sırasında 359. maddede yazılı suçların işlendiğini tespit eden Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından ilgili rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla doğrudan doğruya ve vergi incelemesine yetkili olan diğer memurlar tarafından ilgili rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla vergi dairesi başkanlığı veya defterdarlık tarafından keyfiyetin Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilmesi mecburidir.
- maddede yazılı suçların işlendiğine sair suretlerle ıttıla hasıl eden Cumhuriyet Başsavcılığı hemen ilgili vergi dairesini haberdar ederek inceleme yapılmasını talep eder.
- maddenin (ç) ve (d) fıkralarında yazılı suçların işlendiğinin inceleme sırasında tespiti halinde incelemenin tamamlanması beklenmeksizin, sair suretlerle öğrenilmesi halinde ise incelemeye başlanmaksızın Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından bu tespitlere ilişkin rapor düzenlenir ve rapor değerlendirme komisyonunun mütalaasıyla birlikte keyfiyet Cumhuriyet başsavcılığına bildirilir. Kamu davasının açılması için incelemenin tamamlanması şartı aranmaz.
Sonuç
Gerçeğe aykırı düzenlenen ücret bordrosu işçiye haklı sebeple fesih hakkı doğururken aynı zamanda işveren ve muhasebe çalışanları hakkında 359-a/2 uyarınca muhtevası itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiği kabul edilebilecek ve bu fiil nedeniyle 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezasına hükmolunabilecektir.