COP28 öncesi Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansına kısa bir bakış
Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28. Taraflar Konferansı (COP28) 30 Kasım-12 Aralık 2023 tarihleri arasında Birleşmiş Arap Emirlikleri (BAE)’nin Dubai kentinde gerçekleştirilecektir.
COP28 zirvesinin gündeminde, 2030'dan önce sera gazı emisyonlarını azaltmak için temiz enerji kaynaklarına geçişi izlemek, iklim hareketleri için daha zengin ülkelerden daha fakir ülkelere finansal kaynaklar aktarmak, gelişmekte olan ülkeler için yeni bir anlaşma üzerinde çalışmak ve COP28’i şimdiye kadarki en kapsayıcı konferans haline getirmek ile sağlık, finans, gıda ve doğa gibi konularda tematik konferanslar düzenlemek yer alırken zirveye ilişkin tartışmalar da dünyanın en büyük 10 petrol üreten ülkesinden biri olan BAE’nin devlete ait petrol şirketinin CEO'su Sultan Al Jaber'i zirve başkanı olarak atamasıyla başlamıştır.
Kaynak:https://www.esgimpactzone.com/edition/daily-paris-agreement-decarbonize-2023-10-23/
İklim aktivistleri tarafından da iklim değişikliğiyle mücadele amacıyla ülkeler ve işletmelerce gerekli adımların atılmaması nedeniyle "yeşil yıkama" olarak nitelendirilen zirvenin yine de 2015 yılında Paris’te yaklaşık 200 ülke tarafından kabul edilen küresel sıcaklık artışlarını 1,5 C’ye sınırlama hedefinin sürdürülmesine katkıda bulunacağı umut edilmektedir. COP28’in iklim değişikliğini önleme konusunda bir fark yaratıp yaratmayacağını göreceğimiz önümüzdeki günlerde, bu yazımız ile de Birleşmiş Milletler tarafından 1995'ten beri bir dizi şeklinde devam ettirilen iklim değişikliği Taraflar Konferansı (İngilizce:Conference of Parties, COP) genel hatları ile anlatılmaya çalışılmıştır.
COP nedir?
COP, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (İngilizce : United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC) en yüksek karar alma organı olup sözleşmeye imza atan veya taraf olan tüm ülkelerin temsilcilerini kapsamaktadır. COP’ta sözleşmenin uygulanması gözden geçirilmekte ve kurumsal ve idari düzenlemeler de dahil olmak üzere etkili bir şekilde uygulanmasını teşvik etmek için kararlar alınmaktadır.
UNFCCC nedir?
UNFCCC, 21 Mart 1994'te yürürlüğe girmiştir. Sözleşmeyi onaylayan 198 ülkeye sözleşmeye taraf denilmektedir. Sözleşme kapsamında, sera gazı konsantrasyonlarını insanların neden olduğu iklim sistemine tehlikeli müdahaleyi önleyecek düzeyde sabitlemek amaçlanmaktadır. Taraflar sözleşmeye katılırken iklim değişikliği tehdidinin varlığını ve bununla mücadele için gerekli çabalarını üstlenmeyi kabul etmektedirler.
Kaynak : https://securesustain.org/abstract/un-framework-convention-on-climate-change-unfccc/
COP ne sıklıkta düzenlenmektedir?
Taraflar tarafından aksi kararlaştırılmadıkça, COP yıllık olarak düzenlenmektedir. COP3’te dünyanın ilk sera gazı emisyonlarını azaltma anlaşması olan Kyoto Protokolü kabul edilmiştir. COP21 ise dünyanın ilk yasal bağlayıcı iklim değişikliğiyle mücadele anlaşması olan Paris Anlaşması’nın kabul edilmesiyle sona ermiştir.
COP26 1-12 Kasım 2021 tarihleri arasında Glasgow/Birleşik Krallık’ta; COP27 ise 06-18 Kasım 2022 tarihleri arasında Şarm El-Şeyh/Mısır’da gerçekleştirilmiştir.
COP’ta ne yapılmaktadır?
COP ana faaliyetlerini müzakere ve tartışmalar oluşturmaktadır. COP toplantılarının önemli bir kısmında tarafların iklim değişikliğiyle nasıl mücadele ettikleri gözden geçirilmektedir. Bu çerçevede, yeni anlaşmalar yapılması da mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, Paris Anlaşmasına taraf olan üyeler tarafından da ülkelerinin emisyonlarını azaltma ve iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlama planları olan Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkılar belgesi sunulmaktadır.
COP’a kimler katılım sağlamaktadır?
COP’a hükümetler tarafından veya hayır kurumları gibi "gözlemci" kuruluşların temsilcileri tarafından katılım sağlanmaktadır. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne taraf olan ülkeler; Afrika, Asya, Doğu Avrupa, Latin Amerika ve Karayipler, Batı Avrupa ve Diğer Eyaletler (Avustralya, Kanada ve ABD dahil) olmak üzere beş bölgesel grupta örgütlenmişlerdir.
COP başkanlığı ve bir sonraki COP toplantısının ev sahibi genellikle bu gruplar arasında dönüşümlü olarak ilerlemektedir. Arap Devletlerini, Avrupa Birliği'ni ve Küçük Ada Devletlerini temsil eden gibi çeşitli diğer gruplar da müzakere pozisyonları ve ortak çıkarları konusunda anlaşmak için COP kapsamında bir araya gelebilmektedirler.
Özetle, COP, zirveler kapsamında kabul edilen hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik eylemler açısından yavaş ilerleme kaydedilmesine rağmen sözleşmeye taraf ülkelerin iklim krizinin önlenmesine ilişkin somut adımların atılması gerekliliği konusunda hemfikir oluşu, zirvenin dünyanın en büyük karbon emisyonu salınımı yapan ülkelerine doğrudan hitap etme şansı tanıması ile iklim fonlarının artırılmasının dile getirilmesine imkan vermesi gibi sağladığı olanaklardan ötürü iklim değişikliğini önleme noktasında önemini koruduğu açıkça görülmektedir
Bu noktada, önümüzdeki günlerde gerçekleştirilecek COP28 ile, küresel sıcaklık artışını 1,5 dereceye sınırlamak için küresel çözümleri belirleme, ülkelerin revize edilmiş ve daha iddialı ulusal iklim planları hazırlayabilmeleri için bilgilendirilmeleri, halihazırda gerçekleşmekte olan yeşil geçişi hızlandırma ve nihayetinde Paris Anlaşması hedeflerinin yerine getirilmesi konularında fırsat yaratacağı söylenebilir.
(1) https://www.bbc.com/news/science-environment-67143989
(2) https://unfccc.int/process/bodies/supreme-bodies/conference-of-the-parties-cop
(3) https://unfccc.int/process-and-meetings/what-is-the-united-nations-framework-convention-on-climate-change
(4) https://www.metoffice.gov.uk/weather/climate/cop/what-is-cop
(5) https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/explainers/what-is-the-un-framework-convention-on-climate-change-unfccc/
(6) https://www.rescue.org/uk/article/what-cop-climate-summit-and-what-happens
(7) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Environmental_tax_statistics#Environmental_taxes_in_the_EU