Altı Soruda Varlık Fonu
1 - Varlık Fonunun Kuruluş Amacı Nedir?
- Sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak,
- Yurtiçinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak,
- Dış kaynak temin etmek,
- Stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek
Sonuç: Fonun amacı öz olarak ekonomiye kaynak temin etmek ve bu kaynakları stratejik yatırımlara yönlendirebilmektir.
2 - Varlık Fonunun Kaynakları Nelerdir?
- Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından; özelleştirme kapsam ve programında bulunan ve Türkiye Varlık Fonuna devrine karar verilen kuruluş ve varlıklar ile Özelleştirme Fonundan Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına karar verilen nakit fazlası,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufu altında bulunan ihtiyaç fazlası gelir, kaynak ve varlıklardan; Bakanlar Kurulu tarafından Türkiye Varlık Fonuna aktarılmasına veya Şirket tarafından yönetilmesine karar verilenler,
- Türkiye Varlık Fonu tarafından yurtiçi ve yurtdışı sermaye ve para piyasalarından ilgili mevzuat kapsamında yer alan izin ve onaylar aranmaksızın sağlanan finansman ve kaynaklar,
- Para ve sermaye piyasaları dışında diğer yöntemlerle sağlanan finansman ve kaynaklar,
Sonuç: Fonun kaynakları kamuya ait olan varlıklar ve gelir akımları ile yurt içi ve yurt dışı borçlanma kaynaklarıdır.
3 - Varlık Fonunun Yönetimi Nasıldır?
Türkiye Varlık Fonu ve alt fonların kurulması ve yönetimi olan, profesyonel yönetim ilkelerine göre yönetilen, özel hukuk hükümlerine tabi Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi kurulmuştur
Şirket; stratejik yatırım planında belirtilen hedefler ile likidite, yatırım, risk ve getiri tercihlerini dikkate alarak;
- Aşağıda belirtilen kıymetlerin alım satımını,
- Yerli ve yabancı şirketlerin payları,
- Türkiye’de ve yurt dışında kurulan ihraççılara ait payların ve borçlanma araçları,
- Kıymetli madenler ve emtiaya dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları,
- Fon katılma paylarının, türev araçlarının, kira sertifikalarının, gayrimenkul sertifikaları,
- Özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve diğer araçlar.
- Her türlü para piyasası işlemlerini,
- Gayrimenkul ve gayrimenkule dayalı haklar ile her türlü gayri maddi hakların değerlendirilmesini,
- Her türlü proje geliştirme, projeye dayalı kaynak yaratma, dış proje kredisi sağlama ve diğer yöntemlerle kaynak temini işlemlerini,
- Her türlü ticari ve finansal faaliyetleri,
Ulusal ve uluslararası birincil ve ikincil piyasalarda gerçekleştirilir.
Şirket tarafından, ulusal yatırımlar ile uluslararası alanlarda diğer devletler ve/veya yabancı şirketlerce yapılacak yatırımlara iştirak edilebilir.
Sonuç: Fon yönetim şirketi fona ait kaynakları menkul kıymet alım satımında, borçlanmada, gayrimenkul ve gayri maddi hakların değerlendirilmesinde, her türlü proje geliştirmede, her türlü ticari ve finansal faaliyette kullanabilmektedir. Bu faaliyetlerin sonuçları fonu büyütecek nitelikte olabileceği gibi kayba da yol açabilecektir.
4 - Varlık Fonu ile İlgili Olarak Uygulanamayacak Kanun ve Kararnameler Nelerdir?
Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Şirket tarafından kurulacak şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonlar hakkında aşağıda sıralanan Kanun veya Kanun hükmünde kararnameler ile bunların ek ve değişikliklerine ilişkin hükümler uygulanamaz.
- 3.12.2010 tarihli ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu,
- 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanun uyarınca yürürlüğe konulan ikincil mevzuat,
- 8.6.1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname,
- 22.1.1990 tarihli ve 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname,
- 14.7.1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu,
- 4.7.2001 tarihli ve 631 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname,
- 13.12.1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname,
- 18.5.1994 tarihli ve 527 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri ile İlgili Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname,
- 10.2.1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu,
- 2.4.1987 tarihli ve 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun,
- 4.1.2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu,
- 5.1.2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu,
- 8.9.1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu,
- 5.1.1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanunu,
- 9.11.1983 tarihli ve 2946 sayılı Kamu Konutları Kanunu,
- 2.1.1961 tarihli ve 195 sayılı Basın-İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun,
- 7.12.1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun,
- 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun
Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Şirket tarafından kurulacak şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonlar kamu iktisadi teşebbüsleri de dâhil, sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait olan veya özel kanunla kurulan kamu kurum, kuruluş ve ortaklıklarına uygulanan mevzuat, uygulama ve kısıtlamalara tabi değildir.
Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarına personel alınmasına dair ilgili mevzuat hükümleri Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi tarafından istihdam edilecek personel hakkında uygulanmaz.
Sonuç: Kamuya ait kaynakların kullanımında ve yönetiminde geçerli olan kuralların varlık fonu için uygulanmaması sağlanmıştır. Özellikle sermaye piyasası mevzuatı ve rekabet hukukunun uygulanmıyor olması da dikkat çekicidir.
5 - Varlık Fonunun Denetimi Nasıldır?
Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Şirket tarafından kurulacak şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonlar bağımsız denetime tabidir. Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi, 6362 sayılı Kanun kapsamında kurumsal yönetim düzenlemelerine uyar.
Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Şirket tarafından kurulacak şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonların bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tabloları ile faaliyetleri, Başbakan tarafından görevlendirilecek sermaye piyasaları, finans, ekonomi, maliye, bankacılık, kalkınma alanlarında uzman en az üç merkezi denetim elemanı tarafından bağımsız denetim standartları çerçevesinde denetlenir. Denetim sonucunda hazırlanacak rapor her yıl haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kuruluna sunulur.
Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Şirket tarafından kurulacak şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonların, bir önceki yıla ait mali tabloları ile faaliyetleri, her yıl ekim ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından, Başbakanlık tarafından gönderilen denetim raporları üzerinden görüşülerek denetlenir.
Sonuç: Fon ve yönetimi üç aşamalı denetime tabidir. İlk aşama bağımsız denetim, ikinci aşama merkezi denetim elemanlarının yapacağı denetim, üçüncü aşama ise Plan Bütçe Komisyonunun denetimi. Denetimlerin bağımsız denetim standartları çerçevesinde gerçekleştirilebileceği anlaşılmaktadır.
6 - Varlık Fonu İle İlgili Vergi Muafiyet ve İstisnaları Nelerdir?
a) Fon ve Yönetimine sağlananlar
Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Şirket tarafından kurulacak şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonlar,
- Gelir ve kurumlar vergisinden,
- Elektrik ve havagazı tüketim vergisi ve yangın sigortası vergisi hariç olmak üzere 26.5.1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu gereğince alınan vergi, harç, katılma payı ile tasdik ücretlerinden,
- Sahip olduğu taşınmazlar dolayısıyla emlak vergisinden,
- Satın alınan ve satılan taşınmazlar ile ilgili olarak tapu ve kadastro döner sermaye bedellerinden ve her türlü dava ve icra işlemlerinde teminat yatırma mükellefiyetlerinden
- Kuruluş ve tescil işlemleri ile esas sözleşmesinin tescil ve ilan işlemleri de dâhil olmak üzere faaliyetleri kapsamında gerçekleştirdikleri işlemlerle ilgili düzenlenen tüm kâğıtlar damga vergisinden
- Tüm iş ve işlemleri her türlü harçtan,
- Her ne nam adı altında olursa olsun nakden veya hesaben banka ve sigorta muameleleri vergisi mükelleflerine ödedikleri tutarlar ile her ne nam adı altında olursa olsun nakden veya hesaben lehe aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden
- Her türlü kredi kullanım işlemleri kaynak kullanımını destekleme fonundan
muaftır.
- Varlık ve hakların, Türkiye Varlık Fonu ve alt fonlara devri ile bu varlık ve hakların Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi tarafından yönetilmesi suretiyle yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisinden istisna tutulmuştur.
Sonuç: Varlık fonu ve yönetimi önemli ölçüde vergisiz bir ortamda faaliyet gösterecektir. Fonun kaynakları fonda kalacaktır.
b) Varlık Kiralama Şirketlerine sağlananlar
- Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi tarafından kurulacak varlık kiralama şirketleri kurumlar vergisinden muaftır.
- Taşınmazların, kaynak kuruluşlarca, kira sertifikası ihracı amacıyla varlık kiralama şirketlerine satışı ile varlık kiralama şirketlerince taşınmazın devralındığı kuruma satışından doğan kazançların tamamı kurumlar vergisinden istisnadır.
- Varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarının gerek bu kuruluşlar tarafından teslimi gerekse de taraflar arasında sonradan el değiştirmesi katma değer vergisinden istisna edilmiştir
- Menkul, gayrimenkul ve maddi olmayan varlıkların, kaynak kuruluşları tarafından varlık kiralama şirketlerine devri ile bu varlıkların varlık kiralama şirketlerince kiralanması veya bu varlıkların varlık kiralama şirketleri tarafından devralınan kuruma devri katma değer vergisinden istisna edilmiştir.
- Menkul, gayrimenkul ve maddi olmayan varlıkların varlık kiralama şirketine devri, bunların varlık kiralama şirketince devralınan kuruma devri, bu devirlere bağlı olarak yapılan ipotek işlemleri ile bunların varlık kiralama şirketlerince kiralanması nedeniyle düzenlenen kâğıtlar ve kira sertifikaları damga vergisinden muaf tutulmuştur.
- Menkul, gayrimenkul ve maddi olmayan varlıkların, varlık kiralama şirketine devri ile bunların varlık kiralama şirketince devralınan kuruma devri ve bu devirlere bağlı olarak yapılan ipotek işlemleri bu Kanun’da yazılı harçlardan muaf tutulmuştur.
Sonuç: Varlık Fonunun parçası olarak kurulacak varlık kiralama şirketlerine önemli vergisel avantajlar sağlanarak bunların faaliyetleri sonucu yaratılacak finansman kaynaklarının tamamen fon bünyesinde kalması sağlanmaktadır.