İnternet üzerinden yayıncılık hizmetlerinde yeni bir mali yük
Meclis gündeminde yer alan torba kanun teklifi ile 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’da yapılması öngörülen düzenlemelerle koşullu erişim sağlayan medya hizmet sağlayıcı kurumlarla internet platform işletmecilerinin yıllık net satış tutarlarından ayrılacak %1,5 oranındaki payların Radyo Televizyon Üst Kuruluna ödenmesi öngörülüyor.
Kanun teklifinde yer alan maddenin gerekçesi şu şekilde belirlenmiş:
“Görsel işitsel iletişim sektöründe meydana gelen teknolojik gelişmeler ile birlikte koşullu erişim yöntemiyle sunulan yayın hizmetlerinin yaygınlaşmaya başladığı gözlemlenmektedir. Koşullu erişim yöntemiyle sunulan yayın hizmetleri, izleyici ve dinleyicilerin ödedikleri ücrete karşılık olarak verilen abonelik ya da erişim izinleri çerçevesinde yürütülmekte ve kuruluşlar da abonmanlık ve izin ücretlerinden elde ettikleri gelir kapsamında yayıncılık faaliyetlerini sürdürmektedir. Bununla birlikte, kuruluşların söz konusu gelirleri ile ilgili Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna ödemede bulunmasına dair yasal düzenleme bulunmamakta, bu yönüyle yayın hizmetlerinde ticari iletişime yer vermeyi tercih eden ve mevcut düzenleme çerçevesinde aylık ticari iletişim gelirlerinin yüzde bir buçuğunu Üst Kurula ödeme yükümlülüğü bulunan kuruluşlar ile koşullu erişim sağlayan kuruluşlar arasında mali sorumlulukları itibariyle farklı koşulların ortaya çıkmasına neden olunmaktadır.
Madde ile kuruluşların mali sorumlulukları bakımından yeknesak uygulamaya tabi olmalarını teminen koşullu erişim yöntemiyle yayın hizmeti sunan kuruluşların da yıllık net satış gelirleri üzerinden yüzde bir buçuk oranında Üst Kurula ödeme yapmaları öngörülmekte, ayrıca net satışların ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye yönelik Üst Kurula düzenleme yapma yetkisi verilmektedir”.
Yazımızda getirilmek istenen mali yükün ödeyicileri, hesaplama bazı ve uygulanmasına ilişkin bilgilere yer vermek istiyoruz.
Payın Ödeyicileri
Medya Hizmet Sağlayıcıları
Kanunda medya hizmet sağlayıcı, radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmeti içeriğinin seçiminde editoryal sorumluluğu bulunan ve bu hizmetin düzenlenme ve yayınlanma biçimine karar veren tüzel kişi olarak tanımlanıyor. Kanun teklifi ile koşullu erişim tanımlaması da Kanuna eklenmekte.
Buna göre koşullu erişim, yayın hizmetlerine abonelik veya başka bir yöntemle önceden izin verilmesi yoluyla koşullu olarak erişimi sağlayan her türlü teknik tedbir ve düzenleme olarak tanımlanıyor.
Bu tanımlama çerçevesinde abonelik veya başka bir yöntemle yayınlarına erişime öncede izin veren (şifreli) medya hizmet sağlayıcıları net satışlarının %1,5’ini Kurula pay olarak ödeyecekler.
RTÜK internet sitesinde, internet ortamında isteğe bağlı yayın hakkı bulunan medya hizmet sağlayıcılarının listesine yer veriliyor.(1) Bunların büyük çoğunluğu abonelik yoluyla veya içerik başına belirlenen ücretler karşılığında yayınlarına erişim hizmeti vermektedirler. Bunlar arasında BLUTV, NETFLIX PRIME VIDEO (Amazon), DISNEY+ logolarına sahip medya hizmet sağlayıcıları bulunuyor. Bunlar dışında yani isteğe bağlı olmaksızın bir program dahilinde yayın hizmeti veren medya hizmet sağlayıcılarından abonelik veya başka bir izin yöntemi ile yayın yapanlar da söz konusu net satışlarından
%1,5 oranında üst kurul payı ödeyecekler.
İnternet Platform İşletmecileri
Kanunda “platform işletmecisi”, çok sayıda yayın hizmetini bir veya birden fazla sinyal hâline getirerek uydu, kablo ve benzeri ortamlardan şifreli ve/veya şifresiz olarak izleyicinin doğrudan alacağı şekilde iletimini sağlayan kuruluş olarak tanımlanmıştır.
“İnternet platform işletmecisi” ise kanunda açıkça tanımlanmamış olmakla beraber internet üzerinde erişim imkanı sağlayan platformlar olarak anlaşılması gerekiyor. Dolayısıyla, kablo veya uydu yayın platform işletmecilerinin kapsamda olmadığı bu işletmecilerin söz konusu %1,5 üst kurul payını ödeme yükümlüğü altında olmadıkları anlaşılıyor.
Bu işletmecilerden bazıları; www.exxen.com, www.karnaval.com, www.tvplus.com.tr, www.dsmartgo.com.tr, https://www.todtv.com.tr, www.tivibu.com.tr, https://puhutv.com, https://www.ssportplus.com ve www.724dinle.com olarak sayılabilir. RTÜK internet sitesinde İnternet Ortamında Yayın İletim Yetkisi Bulunan Kuruluşlara da liste halinde yer veriliyor.(2)
Payın Hesaplama Bazı
Yükümlü kuruluşun yıllık net satışları Payın hesaplama bazı olarak belirlenmiş durumda. Kanuna ayrıca net satışların tanımı da eklenmiyor. Buna göre net satış, brüt satışlardan, satış indirimlerinin düşülmesi sonucu kalan tutardır. Üst kurul payının hesabında net satışların esas alınması hesaplama bazının abonelik veya diğer izin verme bedellerinin ötesinde çok daha geniş bir baza dönüşmesine neden olabilir. Zaman içinde bu konu ile ilgili olarak ihtilaflarla karşılaşma olasılığı oldukça yüksek olduğunu yeri gelmişken belirtelim.
Payın Ödenmesi
Öngörülen düzenlemeye göre net satış tutarlarından ayrılacak paylar, elde edildikleri yılı takip eden yılın temmuz ayı sonuna kadar ilgili medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar ile internet platform işletmecileri tarafından ödenecek.
Zamanında ödenmeyen Paylar için 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51. maddesine göre belirlenen gecikme zammı oranında faiz uygulanacak. Alınacak payların ödenmesine ilişkin usul ve esaslar, Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Üst Kurulca hazırlanacak yönetmelikle düzenlenecek.
Medya hizmet sağlayıcılarının reklam gelirleri üzerinden ödedikleri %1,5 oranındaki üst kurul payı aylık bazda beyan edilip ödenirken net satışlar üzerinden hesaplanan üst kurul payının takip eden yılın temmuz ayında ödenmesi önemli bir dengesizlik yaratıyor.
Özellikle enflasyonun çok yüksek seyrettiği günümüzde haksız rekabeti önlemeyi hedefleyen bir düzenlemenin haksız rekabet yaratması sonucunu doğurduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç
Medya hizmet sağlayıcıların reklam gelirleri üzerinden üst kurul payı öderken, abonelik veya şifre yoluyla elde edilen yayın gelirleri üzerinden ödenmemesinin rekabet eşitsizliği yarattığı kesindir. Ancak bu türden mali yükler nihayetinde bir yük olarak nihai tüketiciye yükleniyor. Baz genişletilirken oran medya hizmet sağlayıcıları için düşürülebilir.
Plan Bütçe Komisyonundan geçen teklifin Genel Kurul’da görüşülmesi sırasında umut ederiz ki belirttiğimiz hususlar gündeme getirilerek tartışmaya açılır.
(1) https://www.rtuk.gov.tr/internet-yayin-lisansi-olan-kuruluslar-listesi-rd-tv-ibyh/1758
(2) https://www.rtuk.gov.tr/internet-ortaminda-yayin-iletim-yetkisi-bulunan-kuruluslar/4007