Kur Korumalı Mevduatın kamu kesimine bugüne kadarki toplam maliyeti
Kur Korumalı Mevduat (KKM) 2023 yılı Temmuz ayı itibariyle 127,6 milyar dolara ulaşmış bulunmaktadır. Bu uygulama nedeniyle kamu kesiminin karşılaştığı maliyete ilişkin tahmin aşağıda yer almaktadır. 2022 Ocak-2023 Temmuz döneminde KKM nedeniyle bütçeden yapılan kur farkı ödemeleri açıklanırken diğer olası maliyet unsurları konusunda her hangi bir bilgi kamuoyuna verilmemiştir.
Aşağıda bugüne kadar gerçekleşmiş ve gerçekleşmesi olası olan kamu kesimine maliyetin 462 milyar lira olduğu tahmin edilmiştir.
Kur Farkı Ödemeleri
Hazine Müsteşarlığı TL’den KKM’ye (TLKKM) geçenler için 2022 yılında 92,5 milyar lira, 2023 Ocak-Temmuz döneminde 59,5 milyar lira olmak toplam 152 milyar lira kur farkı ödemesi yapmıştır. Dövizden KKMY’ye (DKKM) geçenlere kur farkı ödemeleri TCMB tarafından yapılmıştır. Bu konuda TCMB herhangi bir veri açıklamamıştır. TCMB’deki DKKM hesaplarının toplam KKM içindeki payının yüzde 60 olduğu varsayımı ile 2022 Ocak-2023 Temmuz döneminde dövizden KKM’ye geçenlere TCMB tarafından 228 milyar ödendiği tahmin edilmektedir.
Böylece 2022 Ocak-2023 Temmuz döneminde toplam KKM kur farkı ödemesinin 380 milyar lira olduğu tahmin edilmektedir.
TCMB Kur Farkı Ödemeleri Nedeniyle Hazine’nin Kar Payı ve Kurumlar Vergisi Kaybı
2023 Temmuz ayında çıkartılan bir yasa ile KKM ile ilgili tüm kur farkı ödemelerinin TCMB tarafından yapılacağı kabul edilmiştir. Kur farkı ödemeleri ile ilgili TCMB herhangi bir açıklama yapmamaktadır. Tüm KKM kur farkı ödemelerinin TCMB tarafından üstlenilmesi 2023 yılında TCMB’nin zarar etmesine veya karının büyük ölçüde azalmasına neden olacağı tahmin edilmektedir. Kur farkı ödemeleri TCMB’nin kar/zarar durumunu olumsuz etkilemektedir. Kur farkı ödemeleri TCMB kurumlar vergisi ödemesini ve Hazine’ye kâr payı transferlerinin azalmasına neden olacaktır. TCMB 2021 yılında 72 milyar lira, 2022 yılında ise 57,5 milyar lira net kâr etmiştir. 2022 yılında 21,4 milyar lira kurumlar vergisi ödemiş, 32,6 milyar lira da Hazine’ye kâr payı ödemesi yapmıştır. 2022 Ocak-2023 Temmuz döneminde TCMB’nin ödediğini tahmin ettiğimiz 228 milyar lira tutarındaki kur farkı ödemesi, Hazinenin yaklaşık 52 milyar lira Kurumlar Vergisi kaybına ve 125 milyar lira kâr payı kaybına neden olacaktır. Ancak kur farkı ödemesi toplam maliyete dahil edildiğinden, kur farkı kaynaklı kurumlar vergisi ve kâr payı kaybı çift sayımı engellemek için toplam maliyet tahminine dahil edilmeyecektir.
Gelir Vergisi Stopaj Kaybı
TL mevduattan elde edilen faiz gelirlerinden gelir vergisi stopaj kesintisi yapılmaktadır. Vadesiz ve 6 aya kadar vadeli TL mevduatların fazi gelirlerine yüzde 5 stopaj uygulanmaktadır. TL KKM’ye geçişi teşvik etmek için, bu hesaplara geçen gerçek kişilerin faiz gelirlerine uygulanacak mevduat stopaj oranı yüzde 0 olarak belirlenmiştir. 2022 Ocak-2023 Temmuz döneminde gelir vergisi stopaj kaybının 10 milyar lira civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Dövizden KKM’ye Geçen Şirketlere Tanınan Kurumlar Vergisi İstisnası
Şirketlerin Döviz KKM hesaplarından elde ettikleri kambiyo kârları kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bu DTH hesabı olan şirketler açısından önemli bir avantaj yaratmıştır. TCMB’de bulunan DKKM hesaplarının yüzde 70’inin şirketlere ait olduğu tahmin edilmektedir. 2022 Ocak-2023 Temmuz döneminde, kur farkı kazançlarına tanınan bu istisna nedeniyle Hazine’nin yaklaşık 72 milyar liralık kurumlar vergisi kaybına uğradığı tahmin edilmektedir.
KKM TOPLAM MALİYET TAHMİNİ (2022 Ocak-2023 Temmuz Dönemi) (Milyar TL.)
| 1.Kur Farkı Ödemeleri | 380 |
| a.Hazine | 152 |
| b.TCMB | 228 |
| 2.Gelir Vergisi Stopaj Kaybı | 10 |
| 3.Şirketlere Tanınan Kurumlar Vergisi İstisnası | 72 |
| TOPLAM | 462 |
| 2022 OCAK-2023 DÖNEMİ VARSAYIM VE TAHMİNLER | ||
| Kur Farkı Ödemeleri Tahmini | ||
| 1. | Bütçeden Kur Farkı Ödemeleri (Milyar TL.) | 152,0 |
| a. | 2022 Yılı | 92,5 |
| b. | 2023 Ocak-Temmuz Dönemi | 59,5 |
| 2. | TCMB Kur Farkı Ödemesi Tahmini (Milyar TL.) | 228,0 |
| TOPLAM KUR FARKI ÖDEMESİ (Bütçe+TCMB) | 380,0 | |
| Gelir Vergisi Stopaj Kaybı Tahmini | ||
| 1. | Ortalama KKM (2022 Ocak-2023 Temmuz) (Milyar TL.) | 1.433 |
| 2. | TL KKM Payı (% 40) | 573 |
| 3. | Ortalama dönem Faizi (3 Aylık) (%) | 5,8 |
| 4. | Stopaj Oranı (%) | 5,0 |
| 5. | Dönem Sayısı (3 aylık) | 6 |
| 6. | Stopaj Tutarı (Milyar TL.) | 10 |
| VAZGEÇİLEN STOPAJ GELİRİ TUTARI (Milyar TL.) | 10 | |
| Kurumlar Vergisi İstisnası | ||
| 1. | Ortalama KKM (2022 Ocak-2023 Temmuz Dönemi) (Milyar Dolar) | 76 |
| 2. | TCMB Payı ( %60) | 46 |
| 3. | Şirketlerin DKKM’deki Payı ( %70) (Milyar Dolar) | 32 |
| Ortalama Dolar Kuru-2022 Mart | 14,61 | |
| Ortalama Dolar Kuru-2023 Haziran | 25,83 | |
| 4. | Şirketlerin DKKM TL. Değeri (Milyar TL.) | |
| 2022 Mart Ayı Ortalama Dolar Kuru ile | 467 | |
| 2023 Haziran Ayı Ortalama Dolar Kuru ile | 826 | |
| 5. | Kurumlar Vergisinden İstisna Edilen Kur Farkı (Milyar TL.) | 359 |
| VAZGEÇİLEN KURUMLAR VERGİSİ | 72 | |