Uluslararası demiryolu taşımacılığında düzenlenecek fatura
Türkiye’de demiryolu ile uluslararası eşya taşımacılığına ilişkin olarak, Gümrük Kanununun 84/3-f maddesine göre, transit rejimine tabi eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde taşınması CIM Taşıma Belgesi ile yapılacağı ifade edilmiştir. Ayrıca Gümrük Yönetmeliğinin 118/4 maddesi ise “Demiryolu ile yapılan taşımalarda ise benzeri bilgileri içeren CIM ve CIV belgeleri gibi uluslararası kabul görmüş taşıma belgeleri kullanılır.” hükümlerine yer verilmiştir.
Türkiye’nin tarafından 21.03.1985 tarih ve 3172 Sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan, 9 Mayıs 1980 tarihli COTIF (Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşme) uyarınca OTIF (Demiryolu ile Uluslararası Taşımalar Hükümetler Arası Örgütü) üyesi ülkeler tarafından CIM Taşıma Belgesi kullanılmaktadır. Ayrıca Demiryolları İşbirliği Örgütü (OSJD) tarafından kabul edilen ve yaygın kullanıma sahip diğer bir belge ise SMGS Taşıma Belgesidir.
3172 sayılı Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşmenin (COTIF) Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun kapsamına göre, ülkemizin de taraf olduğu uluslararası demiryolu taşımalarının COTIF hükümlerine göre CIM (bu rejim altındaki demiryolu ile yapılan taşıma işlemlerinde beyanname yerine kullanılan belge) belgesi ile gerçekleşmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre, 229. maddesinde faturanın tarifine, 230. maddesinde faturanın şekline, 231. maddesinde fatura nizamına ve 232. maddesinde ise fatura kullanma mecburiyeti olanlara ilişkin hükümlere yer verilmiştir.
Uluslararası taşımacılık işlerinin büyük çoğunluğu yük taşıma organizatörü (forwarder) firmalarınca gerçekleştirilmektedir. Uluslararası taşımacılığın Türkiye parkuruna isabet eden kısmına ilişkin ücretlerin ödenmesinden, müşterileriyle yapmış oldukları sözleşmeye istinaden organizatör firmaların sorumlu olacaktır. CIM belgesinin gönderici veya alıcı bölümlerine kaydedilemeyen, ancak taşıma belgesinin 7 No.lu "Gönderici Beyanları" bölümünde Türkiye parkuru için sorumlu gösterilen söz konusu organizatör (forwarder) firmalar, taşıma hizmetinin (Türkiye parkuruna isabet eden kısmı için) ödeyicisi olarak kabul edilmektedir.
Bu kapsamda, tahakkuka ilişkin bir belge mahiyetinde olan faturanın azami, hizmet ifalarında hizmetin yapıldığı tarihten itibaren yedi gün içerisinde müşteri adına düzenlenmesi gerekmekte olup, ödemenin yapılıp yapılmaması, ödemenin şekli veya üçüncü bir kişi tarafından yapılması ya da üçüncü bir kişinin bedelin ödenmesinden sorumlu olması gibi hususlar faturanın müşteri adına düzenlenmesi zorunluluğu bakımından önem arz etmemektedir.
Özetle faturanın, taşıma hizmeti verilen kişiler adına düzenlenmesi gerekmektedir. Bu mahiyette olmayan ve sadece müşterileriyle yapmış oldukları sözleşmeye istinaden taşımacılığın Türkiye parkuruna isabet eden kısmına ilişkin ücretlerin ödenmesinden sorumlu olan yük taşıma organizatörü (forwarder) firmalar adına fatura düzenlenmesi mümkün bulunmamaktadır.
(1) Gelir İdaresi Başkanlığı, “Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, 437348 Sayılı Özelge 27.09.2022”, https://www.gib.gov.tr/node/161868/pdf.
(2) https://abmevzuat.com/gumrukler-genel-mudurlugu-cim-smgs-ortak-tasima-belgesi/
(3) Gümrük Kanunu, Kanun Numarası: 4458, Kabul Tarihi: 27.10.1999, RG 4.11.1999/23866
(4) Gümrük Genel Tebliği (Transit Rejimi) (Seri No:6)