Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Vergi

İmdat TÜRKAY
İmdat TÜRKAY
15637OKUNMA

Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı ve Ödenen Ücretin Gelir Vergisinden İstisna Edilmesi

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Ek 9. maddesinde; 01/04/2015 tarihinden itibaren ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden az veya 10 gün ve daha fazla çalışanların sigortalılığı ile ilgili düzenleme yapılmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumunca konuya ilişkin açıklamalar, 01/04/2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğde yapılmıştır. Söz konusu kişilerin elde ettiği ücret gelirlerinin vergi kanunları karşısındaki durumu hakkında ise, Gelir İdaresi Başkanlığı yayınlamış olduğu 07.04.2015 tarihli ve GVK-98/2015-1 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Sirkülerinde gerekli açıklamalarda bulunmuştur. Bu çalışmada, 5510 sayılı Kanunun Ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı ile bu kişilerin elde ettiği ücretin Gelir Vergisi Kanununun 23/6.  maddesine göre hangi şartlarla gelir vergisinden istisna edileceği incelenecektir.

1. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Yapılan Düzenleme

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa 10/9/2014 tarih ve 6552 sayılı Kanunun 55. maddesi ile eklenen Ek 9. maddesinde; "Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanır. Bunların bildirimi, işverenler tarafından örneği Kurumca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılır. Süresinde yapılmayan bildirim için işverene 102 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi hükmü uygulanır.

Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2'si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenir..." hükmü yer almaktadır.

Konu hakkında gerekli açıklamalar ise Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından hazırlanan ve 01/04/2015 tarihli ve 29313 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9. maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğinde” yapılmış bulunmaktadır. Anılan Tebliğde, 5510 sayılı Kanununun Ek 9. maddesine göre ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden az veya 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran gerçek kişiler hakkında çalıştıran, işveren ve sigortalılara yönelik yükümlülüklerin uygulama esasları düzenlenmektedir. Şimdi, söz konusu Tebliğde yapılan açıklamalar kapsamında, ev hizmetlerinde çalışanların sigortalı çalıştırılmasının usul ve esaslarını inceleyelim.

1.1. Çalıştıran/Ev/Ev Hizmeti/İşveren/Ünite Kavramlarının Anlamı

Söz konusu Tebliğde; çalıştıran, ev, ev hizmeti, işveren ve ünite kavramlarının neyi ifade ettiği şöyle açıklanmıştır.

Çalıştıran: 5510 sayılı Kanunun Ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden az süreyle sigortalı çalıştıran ve işveren sayılmayan gerçek kişiyi,

Ev: Aralarında aile bağı olup olmadığına bakılmaksızın bireylerin içinde yaşadığı yapı ile bu yapının garaj, depo, bahçe ve benzeri bölüm ve eklentilerini,

Ev hizmeti: Ev içerisinde yaşayan aile bireyleri tarafından yapılabilecek temizlik, yemek yapma, çamaşır, ütü, alışveriş, bahçe işleri gibi gündelik işler ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin aile bireyleri dışındaki kişiler tarafından yapılmasını,

İşveren:5510 sayılı Kanunun Ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla süreyle sigortalı çalıştıran gerçek kişiyi,

Ünite: Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri ile Sosyal Güvenlik Merkezlerini,

ifade etmektedir.

1.2. Ev Hizmetleri Kapsamında Sigortalı Sayılanlar

Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9. maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğin 2. maddesinde yapılan açıklamalara göre; ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı, Kanunun 1/4/2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ek 9. maddesi ile bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olanlar ile aynı veya farklı gerçek kişi yanında 10 günden az çalışanlar şeklinde ikiye ayrılmıştır. Kanunun Ek 9. maddesine tabi sigortalılar 4/a bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. Kanunun 6/b bendi ile aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmadıklarından, aynı evde oturan üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar Ek 9. madde kapsamında sigortalı sayılmayacaktır. Ancak, üçüncü dereceye kadar olan akrabalar dışından olup ev hizmeti nedeniyle işe alınan, aynı evde yaşayanlar Ek 9. madde kapsamında sigortalı sayılacaktır. Kanunun Ek 9. maddesinden evinde sigortalı çalıştıran gerçek kişiler yararlanacak olup, tüzel kişilik adına bu madde kapsamında sigortalı çalıştırılması talepleri kabul edilmeyecektir.

1.3. Ev Hizmetlerinde İşveren Yanında 10 Gün ve Daha Fazla Süre İle Çalışanların Sigortalılığı ve Primlerin Ödenmesi

1.3.1. Ev hizmetlerinde işveren yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar

Ev hizmetlerinde işveren yanında 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar, Kanunun ek 9. maddesinin birinci fıkrası gereğince 1/4/2015 tarihinden itibaren ücretle ve sürekli çalışma şartı aranmadan Kanunun 4/a bendine tabi sigortalılara sağlanan haklardan aynı şekilde yararlanacaktır. Bu sigortalılar hakkında Kanunun uzun ve kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası ve 4447 sayılı Kanununda yer alan işsizlik sigortası hükümleri uygulanacaktır.

1.3.2. Sigortalılık başlangıç tarihi ve bildirimi

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışanların bildirimi “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” (Ek-1) ile yapılır. Bildirgedeki işe giriş tarihi sigortalılık başlangıç tarihidir. İşverenlerin bu bildirgeyi çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar ikamet ettikleri yere en yakın üniteye vermeleri zorunludur. Bu Bildirge dışında yapılan bildirimler Kurumca geçerli sayılmayacaktır.

1.3.3. Ev hizmetlerinde ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle sigortalı çalıştıran işverenler

Ev hizmetlerinde ay içerisinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışan sigortalıların bildirimi ve sigorta primlerinin ödenmesi ile ilgili olarak işveren açısından “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”nin doldurulup sigortalı ile birlikte imzalandıktan sonra ünitelere müracaat edilmesi yeterli olacaktır. İşverenin, Kanunun ek 9. maddesi ile yapılacak işlemlerle sınırlı olarak vekalet verdiği kişiler de noter onaylı vekalet ile işveren adına müracaat edebilecektir. Ev hizmetinde birden fazla kişi çalıştırılması halinde her bir sigortalı için “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” düzenlenecektir. Kurumca işveren için işyeri numarası oluşturulmayacak, işveren kayıtları T.C. kimlik numarası ile takip edilecektir. “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile beyan edilen işe giriş tarihine göre sigortalı tescili de yapılacaktır. Bildirgedeki çalışma gün sayısı ve prime esas günlük kazanç beyanına göre prim tahakkukları gerçekleştirilecek olup, aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenmeyecektir.

Sigorta priminin ödeme süresi

Prime esas kazanç beyanı 5510 Sayılı Kanunun 82. maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak üzere işverenin sigortalıya ödediği brüt ücrete göre belirlenecektir. İşverenler sigortalı ile ilgili herhangi bir değişiklik olmadığı sürece, sigortalı için yaptıkları bildirime göre adlarına tahakkuk edecek sigorta primlerini sigortalı çalıştırdıkları ayı takip eden ayın sonuna kadar Kuruma ödeyecektir. 5510 Sayılı Kanunun “Günlük kazanç sınırları” başlıklı 82. maddesine göre; bu Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır. Günlük kazançları yukarıdaki fıkrada belirtilen alt sınırın altında olan sigortalılar ile ücretsiz çalışan sigortalıların günlük kazançları alt sınır üzerinden, günlük kazançları üst sınırdan fazla olan sigortalıların günlük kazançları da üst sınır üzerinden hesaplanır. İkinci fıkraya göre sigortalının kazancı alt sınırın altında ise bu kazanç ile alt sınır arasındaki farka ait sigorta primleri ile ücretsiz çalışan sigortalılara ait sigorta primlerinin tümünü işveren öder. 

1.3.4. İşveren tarafından bildirgenin süresinde verilmemesi ve idari para cezası

“Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”nin işverence çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar Kurum ünitelerine verilmesi gerekmektedir.

Bildirgenin yasal süresinde verilmemesi halinde işverene her bir sigortalı için Kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında asgari ücret tutarında,

İşverenlerin yasal süresi dışında “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”yi ünitelere vermeleri halinde Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları aracılığı ile gerekli inceleme yapıldıktan sonra işleme alınması gerektiğine karar verilenler hakkında, sigortalı çalıştırılan her ay ve her bir sigortalı için ayrı ayrı olmak ve aylık asgari ücretin iki katını geçmemek üzere, işveren hakkında ayrıca Kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi uyarınca asgari ücretin beşte biri, ev hizmetinde sigortalı çalıştıran işverenin çalıştırdığı sigortalıya ilave olarak çalıştırdığı sigortalı/sigortalılar için verildiğinin anlaşılması halinde ise (2) numaralı alt bendi uyarınca, her ay ve her bir sigortalı için ayrı ayrı olmak ve aylık asgari ücretin iki katını geçmemek üzere, asgari ücretin sekizde biri tutarında,

İşverence herhangi bir bildirimde bulunulmaksızın, Kanunun ek 9. maddesinin birinci fıkrası kapsamında sigortalı çalıştırıldığının mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden tespit edilmesi, hizmetlerin veya kazançların Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiğinin anlaşılması halinde ise işverene Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca asgari ücretin iki katı tutarında,

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılan sigortalının işten ayrılması halinde “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”nin bu Tebliğin “3.4.6- Sigortalılığı Sona Ermesi” başlıklı bölümünde belirtilen sürede verilmemesi halinde Kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca asgari ücretin onda biri tutarında,
idari para cezası uygulanacaktır.

1.3.5. İşkolu kodu, eksik gün bildirimi ve Damga Vergisi

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenler için “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile yapılan müracaatlarda işkolu kodu “9700 Ev içi çalışan personelin işverenleri olarak hane halklarının faaliyetleri” olarak dikkate alınacaktır. “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile belirtilen gün sayısında değişiklik olması halinde bu değişikliğin işveren tarafından değişikliğin olduğu ay içinde Kuruma bildirilmesi gerekmekte olup, Kurum kayıtları buna göre düzeltilecektir. “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”den 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı tablonun IV/2-e bendi kapsamında bir defaya mahsus damga vergisi kesilecektir. Damga vergisi işverenin ilk prim ödemesine ilave edilerek tahsil edilecektir.

1.3.6. Ev hizmetinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalılığı bulunanların diğer sigortalılık statüleri ile çakışması

5510 Sayılı Kanunun 4/a bendi kapsamındaki sigortalılar bir veya birden fazla işveren yanında çalışabildiklerinden, 10 gün ve daha fazla süreyle ev hizmetinde çalışan sigortalılar da gerek Kanunun 4/a bendi gerekse ek 9. madde kapsamında aynı anda bir veya birden fazla işveren yanında sigortalı olabileceklerdir. Kanunun 4/b bendi kapsamında sigortalılığı bulunanların ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalışması halinde bu sürelerde Kanunun 53. maddesine göre öncelikle 4/a bendi kapsamındaki sigortalılığı geçerli sayılacak, (b) bendi kapsamındaki sigortalılık geçerli sayılmayacaktır. Ancak, ev hizmetlerinde çalışma gün sayısı ayda 10 günden fazla 30 günden az olanların ayın kalan günlerinde Kanunun 4/b bendi kapsamındaki sigortalılıkları yeniden başlatılacaktır. Kanunun 4/c bendine tabi sigortalılığı olanlar ev hizmetlerinde 10 günden fazla çalışmaları nedeniyle ayrıca sigortalı sayılmayacaktır.

Kanunun 4/b bendi kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanların ek 9. maddeye göre 10 gün ve daha fazla süre ile çalışmaları halinde isteğe bağlı sigortalılıkları sona erdirilecektir. Çalışma gün sayısı ayda 10 günden fazla 30 günden az olanlar kalan süreler için Kanunun 51. maddesinin üçüncü fıkrasına göre 4/a bendine göre isteğe bağlı sigortalı olabileceklerdir. Kanunun ek 5 ve ek 6. maddelerine tabi sigortalılar ile 2925 sayılı Kanuna tabi olanların ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışması halinde bu kapsamdaki sigortalılıkları sona erdirilecek, ek 9. madde kapsamında sigortalılığı sona erenlerin ek 5. madde ile 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılıkları herhangi bir talep alınmadan yeniden başlatılacaktır. Kanunun ek 9. maddesi kapsamında 10 gün ve daha fazla süreyle çalışması bulunanların ay içindeki çalışmalarının toplamının 30 günden az olması halinde kalan süreler sigortalılar ya da hak sahipleri tarafından talepte bulunulması halinde Kanunun 41/i bendine göre borçlanılabilecektir.

1.3.7. Kurumdan aylık ve gelir alanların ek 9. madde kapsamında çalışması

Yaşlılık ve emekli aylığı alan sigortalılar aşağıda açıklanan şartlar ile Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde ayda 10 gün ve daha fazla süreyle çalıştırılabileceklerdir. Kanunun 4/a bendine tabi çalışması nedeniyle yaşlılık aylığı alanların ek 9. madde kapsamında çalışması halinde “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile yapılacak müracaatlarda sigortalıların sosyal güvenlik destek primine ya da tüm sigorta kollarına tabi olup olmayacaklarını tercih etmeleri gerekmektedir. Kanunun 4/b-c bentleri kapsamında yaşlılık, emekli aylığı ve adi malullük aylığı alanların ek 9. madde kapsamında çalışmaları halinde bunları çalıştıran işverenler tarafından sosyal güvenlik destek primi ödenecektir. Sürekli iş göremezlik geliri alanların ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışmaları halinde bağlanan gelir kesilmeyecek, sigortalılar hakkında “3-Ev Hizmetlerinde İşveren Yanında 10 Gün ve Daha Fazla Süreyle Çalışanların Sigortalılığı, Bildirimi, Tescili ve Primlerin Ödenmesi” başlıklı bölüm doğrultusunda işlem yapılacaktır. Malullük aylığı alanların Kanunun ek 9. maddesi kapsamında çalışması halinde bağlanan malullük aylığı kesilecektir. Kurumdan hak sahibi eş, çocuk, ana ve baba olarak gelir/aylık alıp ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışanlar hakkında Kanunun 4/a bendine tabi olan sigortalılar gibi işlem yapılacaktır.

1.3.8. Sigortalılığın sona ermesi

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanların sigortalılıkları bu kapsamdaki çalışmalarının sona erdiğinin Kuruma bildirilmesi veya sigortalının ölümü halinde sona erdirilecektir. Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılan sigortalının işten ayrılması halinde işten ayrılışını takip eden on gün içerisinde “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”nin “F-Sigortalının İşten Ayrılma/Durum Değişiklikleri” kısmının doldurulması suretiyle Kuruma verilmesi gerekmektedir.

1.3.9. Genel Sağlık Sigortalılığı ve yararlanma şartları

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalılığı bulunanlar Kanunun 60/a-1 numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılacaktır. Sağlık yardımlarından yararlanılabilmesi için Kanunun 67. maddesinde sayılan diğer haller dışında sigortalının sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması yeterlidir. Kanunun ek 9. maddesi kapsamında 10 gün ve daha fazla süreyle çalışması bulunanlardan ay içindeki çalışması 30 günden az olanların kalan sürelerine ait genel sağlık sigortası primlerini Kanunun 88. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, Kanunun 60/c-1 numaralı alt bendi veya (g) bendi kapsamında ödemeleri gerekmektedir. Ancak, ay içinde 30 günden eksik kalan günlerini Kanunun 51. maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında isteğe bağlı sigortalı olarak tamamlayanlar hakkında eksik kalan günler için ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmayacaktır.

1.3.10. İş kazası ve meslek hastalığı bildirimi ve sağlanan yardımlar

Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılacak sigortalılara ilişkin iş kazası ve meslek hastalığı bildirimi, Kanunun 13. maddesinde belirtilen sürede Kuruma doğrudan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunu düzenleyerek ya da www.turkiye.gov.tr adresinin “e-hizmetler” menüsünün altında bulunan “Ev Hizmetleri” kısmını seçerek “İş kazası bildirimi” menüsünden yapılacaktır. Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde haklarında Kanunun 4/a bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanacaktır.

1.3.11. Ev hizmetlerinde 10 gün ve fazla süre ile çalışanların prim oranları

5510 Sayılı Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ayda 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalılığı olanların %34,5 oranındaki primleri gerçek kişi işverenler tarafından ödenir. Bu primin %20’si uzun vadeli sigorta kolları, %12,5’i genel sağlık sigortası, %2’si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primidir. İşverenler ayrıca sigortalı ve işveren hissesi ile birlikte %3 oranında işsizlik sigortası primi de ödeyeceklerdir.

1.3.12. Ev hizmetlerinde 10 gün ve fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere uygulanacak sigorta prim teşvikleri

5510 sayılı Kanunun ek 9. maddesinde 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran gerçek kişi işverenler;

  • Kanunun 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde,
  • 4447 sayılı Kanunun geçici 10. maddesinde,
  • 4447 sayılı Kanunun 50. maddesinde,

Belirtilen şartları sağlamaları halinde ilgili kanunlarda öngörülen teşviklerden yararlanabileceklerdir.

1.4. Ev Hizmetlerinde Çalıştıkları Kişi Yanında 10 Günden Az Çalışanların Sigortalılığı ve Primlerin Ödenmesi

1.4.1. Ev hizmetlerinde ay içinde 10 günden az çalışanlar

5510 Sayılı Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanlar iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamında sigortalı sayılacaktır. Bu şekilde sigortalı çalıştıranlar 10 güne (10 hariç) kadar çalıştırdıkları sigortalılar nedeniyle işveren sayılmayacaklar, bu kapsamda sigortalı çalıştırdıkları her gün için sigortalı çalıştıranlar prime esas günlük kazanç alt sınırının %2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı primi ödeyeceklerdir. 10 günden az sigortalı çalıştıranlardan işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi, işten ayrılış bildirgesi düzenlenmesi istenmeyecektir. 10 günden az çalışmanın tespitinde günlük 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 gün olarak kabul edilecektir. 10 günden az çalışılan süreler birbirini takip eden günler olabileceği gibi ayın farklı günleri de olabilecektir. 

1.4.2. Sigortalılık başlangıç tarihi ve bildirimi

1.4.2.1. Kuruma doğrudan ya da internet yoluyla müracaat

Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi “Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu” (Ek-2) ile yapılacaktır. Form çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar, ay sonunun hafta sonu genel ve resmi tatil günlerine denk gelmesi halinde ise bu günleri takip eden ilk iş günü sonuna kadar ünitelere verilecektir. “Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu”nda çalışan ve çalıştıran kişinin imzası, kaç gün çalıştırıldığına dair bildirim ile e-posta adresleri ile cep telefon numarası bilgileri bulunmakta olup, Formun bu şekilde doldurulması halinde ayın diğer günleri için çalıştırılan kişinin değişmemesi halinde yeni Formun düzenlenmesi istenmeyecektir. 10 günden az çalışmanın takip eden aylarda da devam etmesi ve bu durumun Formda belirtilmesi halinde her ay için ayrıca bildirim yapılması istenmeyecektir.

Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi bu kişileri çalıştıranlar yönünden internet aracılığı ile de yapılabilecektir. Sigortalı çalıştıranlar www.turkiye.gov.tr adresinin “e-hizmetler” menüsünün altında bulunan “Ev Hizmetleri” kısmını seçerek bildirimde bulunabilecektir. Bu şekilde yapılan bildirim sonucunda sigortalının cep telefonu numarasına Kanunun ek 9. maddesinde sigortalı tescili yapıldığı, uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primini takip eden ayın sonuna kadar ödeyebileceği hakkında bilgilendirme mesajı gönderilecektir.

1.4.2.2. Primlerin ödenmesi

Kuruma “Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu” ile müracaat edenlerin çalıştıran ve sigortalılar yönünden tescili yapıldıktan sonra çalıştıran kişiler %2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primini banka aracılığı ya da www.sgk.gov.tr adresinin “e-sgk” menüsünden “Kart ile Prim Ödeme”,“Diğer Ödemeler” seçeneğinden kredi kartları veya banka kartları aracılığıyla Kuruma ödeyebileceklerdir.

1.4.3. Çalıştırılan kişinin çalışma gün sayısının 9 günü geçmesi

Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı çalıştıranlar 10 günden az süre ile çalıştırdıkları sigortalının iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primini ödeyecektir. Gerçek kişinin ay içinde aynı sigortalıyı çalıştırdığı gün sayısının 9 günü geçmesi halinde bunlar hakkında 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran işverenlere yönelik işlemler başlatılacaktır.

1.4.4. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanlarla ilgili uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası uygulaması

1.4.4.1. Uzun vadeli sigorta kolları yönünden sigortalılık ve primlerin ödenmesi

5510 Sayılı Kanunun ek 9. maddesi kapsamında 10 günden az sigortalı çalışanlar %32,5 oranındaki uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yardımlarından da yararlanabilecektir. Uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası tescilinde sigortalılardan herhangi bir müracaat alınmayacak, tescil ve tahakkuk kaydı Kurumca elektronik ortamda oluşturulacaktır. Sigortalılığın sona ermesinde de aynı şekilde işlem yapılacaktır. Sigortalıların uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası priminin kendileri tarafından ödenebilmesi için ev hizmetlerinde aynı ya da farklı çalıştıran yanında en az 1 gün, en fazla 9 gün süre ile çalışması yeterli olacaktır. Uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası priminin takip eden ayın sonuna kadar sigortalı tarafından ödenmesi gerekmekte olup, primin ödenmemesi halinde uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası kaydı kapatılacak, primin ödenme hakkı düşecektir. Uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası tescili aylık olarak yapılacak, takip eden ayda sigortalının ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışmasının bulunmaması halinde uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası tescili oluşturulmayacaktır.

1.4.4.2. Genel Sağlık Sigortalılığı ve yararlanma şartları

Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışıp iş kazası ve meslek hastalığı tescili oluşturulan sigortalının takip eden ayın sonuna kadar  uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yönünden tescili oluşturulacak, sigortalının bu süreye ilişkin primlerini ödemesi halinde bir aylık süre ile Kanunun 60/a bendi kapsamında ayrıca genel sağlık sigortalısı sayılacaktır. Sigortalının, Kanunun 60/a bendi ile kendi çalışması dolayısıyla (f) bendi kapsamında aylık alması nedeniyle genel sağlık sigortalılığının bulunması halinde ayrıca genel sağlık sigortası tescili oluşturulmayacaktır.

Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, (c) bendinin (1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9) ve (10) numaralı alt bentleri ile (e) ve (g) bentleri kapsamında genel sağlık sigortalılığının bulunması halinde ise tescili bir aylık süre ile oluşturulabilecektir. Genel sağlık sigortası tescili yapılanların bir aylık süre sonunda uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primi ödememeleri halinde genel sağlık sigortalılıkları önceki kapsamdan dolayı devam ettirilecektir. Bu kişilerden sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortalılığına ilişkin tescili olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında olması halinde bu statüleri devam edecektir. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışması nedeniyle uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yönünden bir ay süre ile tescili yapılanların prim ödemeleri isteklerine bağlı olup, prim ödemeleri halinde Kanunun ek 9. maddesi kapsamından genel sağlık sigortası yardımlarından yararlanacak, prim ödememeleri halinde ise Kanunun ek 9. maddesi kapsamından önceki sigortalılık statüsü devam ettirilecektir.

Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanlar için iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yanında uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primi ödemeleri halinde genel sağlık sigortası yardımlarından yararlanabilmesi için sağlık hizmet sunucusuna başvurduğu tarihte bu kapsamda tescilinin olması ve primi ödemesinin bulunması ile son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması gerekmektedir.

1.4.5. Ev hizmetinde 10 günden az süre ile sigortalılığı bulunanların diğer statülerdeki sigortalılığı

Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az süre ile çalışan sigortalıların ay içinde Kanunun 4/a bendi kapsamında 30 gün sigortalılığının bulunması halinde uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yönünden ayrıca tescil ve tahakkuk kaydı oluşturulmayacaktır. Sigortalının Kanunun 4/a bendi kapsamında 30 günden az sigortalı çalışması halinde ev hizmetlerindeki çalışması ile ilgili olarak uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yönünden yapılacak tescil kalan süre için oluşturulacaktır. Kanunun 4/b bendi kapsamında sigortalılığı olanlar ile yaşlılık, emekli aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri alanların ev hizmetlerinde 10 günden az çalışmaları halinde iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yönünden tescil kaydı bu Tebliğin “4.2-Sigortalılık başlangıç tarihi ve bildirimi” başlıklı bölümde belirtilen şekilde oluşturulur. Kanunun 4/c bendi kapsamında olanların tescil kaydı oluşturulmaz.

5510 Sayılı Kanunun 50. maddesine göre 4/b bendi kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanların ek 9. maddesi kapsamında uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primini ödemeleri halinde prim ödedikleri aya ait isteğe bağlı sigortalılığı durdurulur. İsteğe bağlı sigortalılığı durdurulanların Kanunun ek 9. maddesine tabi sigortalılığının sona erdiği tarihten itibaren 12 ay içerisinde prim ödemesinin bulunması halinde isteğe bağlı sigortalılığı zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihten bir gün sonra başlatılacaktır. 12 ay içerisinde prim ödemesi olmayanların isteğe bağlı sigortalılıkları ise talep etmeleri halinde başlatılacaktır.

Ay içerisinde 30 günden az çalışan veya Kanunun 80. maddesi uyarınca prim ödeme gün sayısı, ay içindeki toplam çalışma saatinin 4857 sayılı Kanuna göre belirlenen günlük normal çalışma saatine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortalılardan aynı zamanda Ek 9. madde kapsamında haklarında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenenler, aynı ay içerisinde 30 günden az kalan süreleri için Kanunun 51. maddesi üçüncü fıkrası kapsamında isteğe bağlı sigortaya prim ödeyebileceklerdir. Bu şekilde primi ödenen süreler zorunlu sigortalılığa ilişkin prim ödeme gün sayısına otuz günü geçmemek üzere eklenecek ve eklenen bu süreler, 4/a bendi kapsamında sigortalılık süresi olarak kabul edilecektir. Kanunun Ek 5 ve Ek 6. maddelerine tabi sigortalılar ile 2925 sayılı Kanuna tabi olanların ev hizmetlerinde 10 günden az çalışmaları halinde uzun vade ve genel sağlık sigortası tescili oluşturulmaz, Ek 9. madde kapsamında 10 günden az çalışmaları nedeniyle bu sigortalılıkları durdurulmaz.

1.4.6. İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanma şartları ve bildirim 

Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası dışında hastalık ve analık sigortası hükümleri uygulanmayacaktır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanmak için sigortalının iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçların ödenmiş olması şarttır. Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile çalıştırılacak sigortalılara ilişkin iş kazası ve meslek hastalığı bildirimi Kuruma doğrudan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunu düzenleyerek ya da www.turkiye.gov.tr adresinin “e-hizmetler” menüsünün altında bulunan “Ev Hizmetleri” kısmını seçerek “İş kazası bildirimi” menüsünden yapılacaktır.

1.4.7. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların prim oranları ve tutarları

5510 Sayılı Kanunun ek 9. maddesi kapsamında 10 günden az sigortalı olanları çalıştıranlar; Kanunun 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödeyecektir. Uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödemek isteyen sigortalılar %20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, %12,5’i genel sağlık sigortası primi olmak üzere Kanunun 82. maddesine göre belirlenen prime esas kazanç günlük kazanç alt sınırının 30 katı üzerinden %32,5 oranında prim ödeyeceklerdir. Kanunun ek 9. maddesi kapsamında 10 günden az sigortalı olanları çalıştıranlar;

1/4/2015-30/6/2015 tarihleri arasında günlük asgari ücret üzerinden 40,05X%2=0,80 Krş,

1/7/2015-31/12/2015 tarihleri arasında günlük asgari ücret üzerinden 42,45X%2=0,85 Krş

iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödeyecektir. Uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödemek isteyen sigortalılar;

1/4/2015-30/6/2015 tarihleri arasında aylık 1.201,50X %32,5 = 390,49 TL,

1/7/2015-31/12/2015 tarihleri arasında aylık 1.273,50X %32,5 = 413,89 TL

prim ödeyeceklerdir. Prime esas kazançlar yürürlükteki asgari ücrete göre belirleneceğinden asgari ücretteki artışlara göre ödenecek prim tutarları değişecektir.

1.5. Diğer Hususlar

  • Kanunun ek 9. maddesikapsamında aynı ayda 10 günden az ve 10 gün ve daha fazla süre ile çalışma: Sigortalılar aynı ay içinde birden fazla gerçek kişi yanında ay içinde 10 günden az ve/veya 10 gün ve daha fazla süre ile çalışabilecektir.
  • Ev hizmetlerinde çalışan yabancı uyruklular: Kanunun ek 9. maddesi kapsamında 10 gün ve daha fazla süre ile yabancı uyruklu sigortalılarda çalıştırılabilecektir. Yabancıların Ülkemizde çalıştırılması çalışma iznine bağlı olduğundan gerçek kişi işverenler “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Sigortalı Olarak Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile müracaatlarında sigortalıların çalışma iznini de bildirgeye ekleyeceklerdir. Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile yabancı uyruklu sigortalı çalıştırılamayacak, bu şekilde çalıştırıldığı tespit edilen yabancı uyruklular hakkında ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanacak ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak alınacaktır.
  • 1/4/2015 tarihinden önce ev hizmetlerinde sigortalı çalıştıran gerçek kişiler hakkında yapılacak işlemler: 1/4/2015 tarihinden önce ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenler işyeri dosyasını kapattıktan sonra Kanunun ek 9. maddesinin birinci fıkrası kapsamında bu Tebliğin “3- Ev Hizmetlerinde İşveren Yanında 10 Gün ve Daha Fazla Süre ile Çalışanların Sigortalılığı, Bildirimi, Tescili ve Primlerin Ödenmesi” başlıklı bölümde belirtilen usul ve esaslara göre müracaat edebileceklerdir. İşverenlerin Kanunun ek 9. maddesi kapsamında yapacakları müracaatlarda önceki işyeri tesciline esas iş kolu kodunun “9700” olması gerekmektedir. Bu şekilde müracaat eden gerçek kişi işverenler, Tebliğin 3.4.10 no’lu bölümünde belirtilen kanunlarda öngörülen şartları sağlamış olmaları kaydıyla sigorta primi teşviklerinden yararlanabileceklerdir. Ancak, 4447 sayılı Kanunun 50 ve geçici 10. maddelerinde öngörülen teşvikten yararlanma yönünden, sigortalının “9700” iş kolu kodundaki işyerinden Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgesi ile yapılan bildirimdeki işten çıkış tarihi ile Kanunun Ek 9. maddesine istinaden Tebliğ eki “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge”de belirtilen işe başlama tarihi arasında boşluk olmaması gerekmektedir. Kanunun Ek 9. maddesine müracaat etmeyen işverenler hakkında mevcut uygulama doğrultusunda işlem yapılmaya devam edilecektir.
  • Sigortalıların kendilerini bildirmesi: Kanunun ek 9. maddesi kapsamındaki sigortalılar, çalışmaya başladıklarını, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan “Sigortalı Bildirim Belgesi” ile doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Kuruma bildirebilirler. Kurumca, sigortalının ilgili işveren tarafından bildirilmediğinin ya da bildirildiği halde sigortalı bildirimi arasında farklılık bulunduğunun tespiti halinde, durum, taahhütlü bir yazıyla sigortalıya, gerekirse işverene bildirilir. Yapılan bildirimlerin sonucunda farklılık giderilemezse, kontrol ve denetim sonucuna göre işlem yapılır. Sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmez.
  • Belgelerin Kuruma doğrudan verilmesi halinde esas alınan tarih: Kanunun Ek 9. maddesi kapsamında sigortalı çalıştıranların, adi posta, kargo veya Kuruma doğrudan yapılan başvuru ve bildirimlerinde başvuru veya bildirimin Kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarihi; taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT-Alo Post veya PTT-Kargo ile yapılan başvuru ve bildirimlerde ise başvuru veya bildirimin postaya verildiği tarih; başvuru veya bildirim tarihi olarak kabul edilecektir.

2. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununda Yer Alan Düzenleme

2.1. Ücretin tanımı, işveren ve ücret ödemelerinin tevkif suretiyle vergilendirilmesi

Gelir Vergisi Kanununun 1. maddesinde kaynak kuramından hareketle gelirin tanımı, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarı olarak yapılmıştır. GVK’nın 2. maddesine göre de ücret, yedi gelir unsurundan biri olarak belirlenmiştir. 1982 Anayasası’nın 55. maddesinin 1. fıkrasına göre ücret emeğin karşılığıdır. 4857 sayılı İş Kanununun 32. maddesine göre, genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesinde ise ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmış ve ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olmasının veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunmasının onun mahiyetini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Aynı maddede Gelir Vergisi Kanununun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret kapsamında sayılmıştır.

  • GVK’nın 23/11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları,
  • Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler,
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
  • Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
  • Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
  • Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.

Öte yandan, aynı Kanunun 62. maddesinde işverenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır. İşverenler tarafından, hizmet erbabına yukarıda sayılan ücret ve ücret kapsamındaki ödemeler üzerinden kanunda belirtilen yasal indirimler yapıldıktan sonra gerçek usulde vergilendirme yapılmaktadır. GVK’nın 63 ve 31. maddesinde ücretin safi tutarının tespitinde nelerin gayrisafi ücret tutarından indirim konusu yapılacağı belirtilmiştir. Öte yandan, aynı Kanunun 94. maddesinde, vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanlar ile vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratlar sayılmış ve (1) numaralı bendinde, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61. maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç) istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben 103 ve104. maddelere göre tevkifat yapılacağı hükme bağlanmıştır.

Ücret ödemelerinin ne şekilde vergilendirileceği ise genel hatlarıyla 128 Seri No.lu ve 160 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde açıklanmıştır. Buna göre, GVK’nın 94 ve 104. maddeleri hükümlerine göre, işverenlerce ücret adı altında yapılan ve gelir vergisine tabi olan ödemelerin gelir vergisi, bu ödemelerin vergi matrahları toplamına 103. maddede yer alan ücret gelirlerine ilişkin vergi tarifesinin uygulanması suretiyle hesaplanmaktadır. İstisna kapsamında olmayan ve ücret kapsamında yapılan ödemelerin işverenler tarafından nakden veya mahsuben ödenmesi sırasında Gelir Vergisi Kanununun 61, 62, 94, 103 ve 104. maddelerine göre gelir vergisi tevkifatına tabi tutularak, sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi gerekmektedir.

2.2. Ev hizmetlerinde çalışanlara yapılan ücret ödemeleri gelir vergisinden istisnadır

Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesinin birinci fıkrasında, "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir." hükmüne yer verilmiştir. Anılan Kanunun 23. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde ise "Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği, sütninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir.)" nin gelir vergisinden istisna edileceği hükme bağlanmıştır. GVK’nın 23/6. maddesi hükmüne göre, hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği, sütninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır. Mürebbiyelere (1) ödenen ücretler ise istisna kapsamına dahil değildir. Konu hakkında Vergi İdaresi tarafından verilen bir özelge de işyerinin ticaret mahalli olduğu belirtilerek istisna uygulanamayacağı belirtilmiş; ayrıca ücretlerinin vergiden istisna edilmesi öngörülen hizmetçiler, özel fertler tarafından ticaret mahalli olmayan yerlerde çalıştırılan kapıcı ve bahçıvan gibi hizmet erbabıdır. Sitedeki tüm tapuların işyeri olması nedeniyle ticaret mahalli olarak değerlendirilmesi gerektiğinden  burada çalıştırılan kişilere ödenen ücretler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesi uyarınca vergi tevkifatı yapılması ve yapılan tevkifatın bağlı bulunulan vergi dairesine muhtasar beyanname ile beyan edilmesi gerektiği açıklanmıştır.

GVK’nın 23/6. maddesine göre, ücretlerinin vergiden istisna edilmesi öngörülen hizmetçiler; özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği, sütninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılan kişilerdir.  Ancak, söz konusu hizmetin, ticari bir işletmeye bağlı ve bunun emir ve talimatları doğrultusunda yapılması durumunda, istisnadan yararlanılamayacaktır. Madde metninin parantez içi hükmünde hizmetçilerin yaptığı bazı işler sayılmış ve sonunda “gibi hizmetlerde” çalıştırılanlar denilmiştir. Bu kapsamda, Vergi İdaresi kalorifercilere ödenen ücretleri de istisna kapsamında değerlendirmiştir.

Konu hakkında Gelir İdaresi Başkanlığı yayınlamış olduğu 07.04.2015 tarihli ve GVK-98/2015-1 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Sirkülerinde; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanlara, Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan istisnanın uygulanmasına ilişkin açıklamalar yapmıştır. Evlerde hizmet sunan kişilerin elde ettikleri gelir, Gelir Vergisi Kanunu yönünden "ücret" olarak nitelendirilmektedir. Söz konusu ücretin Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinin birinci fıkrasının  6 numaralı bendi kapsamında gelir vergisinden istisna edilebilmesi için;

  • Hizmetin özel fertler tarafından verilmesi,
  • Hizmetin ev, bahçe, apartman gibi ticaret mahalli olmayan sair yerlerde verilmesi,
  • Çalışanların, mürebbiyelik hariç olmak üzere orta hizmetçilik, sütninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde istihdam edilmeleri,

gerekmektedir. Buna göre; 5510 sayılı Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanlara yapılan ücret ödemelerinin yukarıda belirtilen şartlar dahilinde gelir vergisinden istisna edilmesi gerekir. Diğer taraftan, istisnanın uygulamasında hizmet erbabının Türkiye'de dar mükellef veya tam mükellef statüsünü taşımasının bir önemi bulunmadığından, dar mükellef kişilerin elde edecekleri ücretlerin de yukarıda yer alan şartları taşımaları kaydıyla gelir vergisinden istisna edilecektir.

Öte yandan, GVK’nın 94. maddesine göre, tevkifat uygulamasında “sair kurum” olarak değerlendirilen site yönetimleri bünyesinde ücretli olarak çalışan ve GVK’nın 23/6. maddesi kapsamında yer almayan elektrik teknisyeni, muhasebeci, bekçi, güvenlikçi ve idare müdürü gibi kişilere yapılan ücret ödemelerden aynı Kanunun 61, 94, 103 ve 104. maddelerine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. Kanun metninde yer alan söz konusu istisnanın uygulanabilmesi için özel hizmetlerde çalıştırılan kapıcı, kaloriferci ve bahçıvan gibi kişilerin çalıştırıldığı yerin mesken olması gerekmektedir. Çalışılan yerler işyeri niteliğinde ise yani ticaret mahalli olan yerlerse, bu işyerlerinde çalışan kişilere yapılacak ödemelere istisna uygulanması mümkün değildir. Dolayısıyla, ticaret mahalli olan yerlerde çalıştırılan bu kişilere yapılacak ücret ödemelerinin gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekir.

Konu hakkında Vergi İdaresi tarafından verilen bir özelgede, “…Buna göre, sitenizde çalıştırılan kapıcılara yapılan ücret ödemelerinin Gelir Vergisi Kanununun 23/6. maddesi kapsamında gelir vergisinden müstesna tutulması; güvenlik işlerinde çalıştırılanların ise hizmetçi kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmadığından bu kişilere yapılan ücret ödemelerinden Gelir Vergisi Kanununun 61, 94, 103 ve 104. maddelerine göre vergi tevkifatı yapılması gerekmektedir.” (3) açıklaması yapılmıştır. Öte yandan, Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamında değildir.

Konu hakkında Vergi İdaresi tarafından verilen bir başka görüşte ise; “Bu hükme göre; ücretleri vergiden istisna edilmesi öngörülen hizmetçiler; özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde çalıştırılan orta hizmetçisi, bahçıvan, kapıcı, kaloriferci gibi hizmet erbabıdır. Öte yandan, GVK’nın 94. maddesinde, vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanlar ile vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratlar sayılmış ve (1) numaralı bendinde, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61. maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç) istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben 103 ve 104. maddelere göre tevkifat yapılacağı hükme bağlanmıştır. Bu itibarla, ticaret mahalli olmayan sitenizde çalıştırılan bahçıvana yapılan ücret ödemelerinin GVK’nın 23/6 numaralı bendi kapsamında gelir vergisinden müstesna tutulması; temizlik elemanı, elektrikçi, sıhhi tesisatçı ve güvenlik görevlisi olarak çalıştırılanların ise hizmetçi kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmadığından, bu kişilere yapılan ücret ödemelerinden GVK’nın 61, 94, 103 ve 104. maddelerine göre vergi tevkifatı yapılması gerekmektedir.” (4) açıklaması yapılmıştır.

2.3. Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin kağıtlar damga vergisinden istisnadır

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1. maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu; 3. maddesinde, damga vergisi mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu ve resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemler nedeniyle düzenlenen kağıtların damga vergisinin kişiler tarafından ödeneceği; 9. maddesinde ise, bu Kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı kâğıtların damga vergisinden müstesna olduğu hüküm altına alınmıştır. Mezkur Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı bölümünün 1/b fıkrasında, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olduğu; (2) sayılı tablonun "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün 34. fıkrasına 5535 sayılı Kanunun 8. maddesi ile eklenen ibare uyarınca, Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin kâğıtların damga vergisinden istisna olduğu hükme bağlanmıştır. Buna göre, hizmetçilere ödenen ve Gelir Vergisi Kanununun 23/6. maddesi kapsamında vergiden istisna edilen ücret ödemelerine ilişkin düzenlenen kağıtların Damga Vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir. Ancak, GVK’nın 23/6. maddesine göre istisna kapsamında olmayan ücret ödemeleri için damga vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir.

3. Sonuç

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa eklenen ek 9. maddeye göre; ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında sigortalılara ilişkin hükümler uygulanacaktır. Bunların bildirimi, işverenler tarafından örneği Kurumca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılacaktır. Süresinde yapılmayan bildirim için işverene idari para cezası uygulanacaktır. Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2'si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenecektir.

5510 sayılı Kanununun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanlara yapılan ücret ödemeleri Gelir Vergisi Kanununa kapsamında değerlendirilmekle beraber, belli şartlar çerçevesinde gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna uygulamasında hizmet erbabının Türkiye'de dar mükellef veya tam mükellef statüsünde olmasının bir önemi bulunmamakta olup, dar mükellef kişilerin elde edecekleri ücretler de şartları taşımaları kaydıyla gelir vergisinden istisna edilecektir. Bu kapsamda, vergiden istisna edilen ücret ödemelerine ilişkin düzenlenen kağıtlar da Damga Vergisinden istisna edilmiştir.

Dipnotlar:
(1) Mürebbiye; çocuğun eğitim ve bakımıyla görevlendirilmiş kadın. (http://www.tdk.gov.tr)
(2) Muğla Vergi Dairesi Başkanlığının 22.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.48.15.01-GVK-1-66 sayılı Özelgesi (http://www.gib.gov.tr/Mevzuat/GVK/Özelgeler)
(3) İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 02.03.2011 tarih ve 34.18.01-002.01-151 sayılı Özelgesi (http://www.gib.gov.tr/Mevzuat/GVK/Özelgeler)
(4) İzmir Vergi Dairesi Başkanlığının 10.10.2013 tarih ve 84098128-120.03.05.06[23-2013-2]-614 sayılı Özelgesi (http://www.gib.gov.tr/Mevzuat/GVK/Özelgeler)

(NOT: Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz; kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.)
(Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi’nin Mayıs/2015 sayısında yayınlanmış olup yazarın izniyle yayınlanmaktadır.)

Kaynaklar:

  • 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
  • Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9. maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğ
  • 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
  • 128 Seri No.lu ve 160 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri
  • 07.04.2015 tarihli ve GVK-98/2015-1 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Sirküleri
  • www.gib.gov.tr/Özelgeler/GVK/23.mad.
  • 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sorabilirsiniz

  • D
    DUYGU TEZ
    Ek9 10 günden fazla ev işlerinde çalışanı için prim ödeyen babam, elde ettiği kira geliri için vergi öderken bu primler nedeniyle indirimden yaralanabilir mi? Teşekkürler
    VERGİALGI

    Ek 9 kapsamında ödenen bu primlerin gelir vergisi beyannamesinde indirilmesi mümkün değil.

Soru Sor