Yeşil İpek Yolu: Sürdürülebilir bir gelecek için ne vadediyor?
Kuşak ve Yol Uluslararası İşbirliği Forumu’nun üçüncüsü, 150’den fazla ülke temsilcilerinin katılımıyla 18 Ekim 2023 tarihinde Pekin’de gerçekleştirilmiştir. 2023 yılı Kuşak ve Yol Girişimi’nin, ayrıca, 10. yıldönümü olup işbirliği ağı, son on yılda Avrasya kıtasından Afrika ve Latin Amerika'ya kadar uzanmıştır. Bu süreçte, 150’den fazla ülke ve 30’dan fazla uluslararası kuruluş tarafından Çin ile, Kuşak ve Yol Girişimi belgeleri imzalanmış ve Çin ile bu ülkeler arasında demiryolu, liman, finans, vergilendirme, enerji, yeşil kalkınma, yeşil yatırım, afet riskini azaltma, yolsuzlukla mücadele, medya, kültür alışverişi vb. sektörlerde işbirliği platformları başlatılmıştır.
Bu yıl, "Yüksek Kaliteli Kuşak ve Yol İşbirliği: Ortak Kalkınma ve Refah için Birlikte" temasıyla düzenlenen 3. Kuşak ve Yol Forumu’nun üst düzey üç zirvesinden birinin başlığını ise "Doğayla Uyum için Yeşil İpek Yolu" oluşturmaktadır.
"Yeşil İpek Yolu" kavramı 2015 yılında Çin tarafından Kuşak ve Yol Girişiminin bir parçası olarak ortaya konulmuştur. Çin, söz konusu kavram ile bir yandan işbirliği yapılan ülkeler için ekonomik fırsatları iyileştirirken bir yandan da karbon emisyonlarını, çevre kirliliğini ve biyolojik çeşitlilikte meydana gelen bozulmayı azaltmak amacıyla girişim kapsamındaki projeleri daha sürdürülebilir ve çevre dostu hale getirmeyi amaçlamıştır.
Ayrıca, Yeşil İpek Yolu, Birleşmiş Milletler'in 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’nin uygulanmasını teşvik etmek için etkili bir çözüm olarak görülmekte ve Çin'in 2060 yılına kadar karbon nötr hedefine ulaşmasında önemli bir katkı olarak değerlendirilmektedir.
Bu çerçevede, iklim değişikliği insanlığın en büyük zorluklarından birisi olup küresel çapta, özellikle de gelişmekte olan ekonomilerde uyumlu çabaların gösterilmesi gerekliliğini doğurmaktadır. Bu ülkeler geliştikçe, sanayileştikçe ve şehirleştikçe artan enerji ihtiyacı gerçeği ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Aşağıdaki grafiklerde ise küresel düzeyde sektörlere göre ve ülkeler bazında enerji talebi miktarlarının görülmesi mümkün bulunmaktadır.
Sektörlere göre Küresel Enerji Talebi (Katrilyon BTU)
Kaynakça:https://corporate.exxonmobil.com/what-we-do/energy-supply/global-outlook/energy-demand
Ülke ve Ülke Grupları bazında Küresel Enerji Talebi (Katrilyon BTU)
Kaynakça:https://corporate.exxonmobil.com/what-we-do/energy-supply/global outlook/energy-demand
Küresel enerji talebinin, artan nüfus ve refahın sonucu olarak 2050 yılında 2021 yılına kıyasla %15 artışla 660 katrilyon btu'ya ulaşacağı ön görülmektedir. Bu noktada, gelişmekte olan ülkeler ise, küresel enerji talebi artışının neredeyse tamamını oluşturmaktadır. Ayrıca, sanayi sektöründeki büyüme, bina ve altyapı inşası ile insanların ihtiyaçlarını karşılayan ürünlerin üretiminin artışına yol açmaktadır. Ancak, alınan yatırım kararlarının ülkelerin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma çabalarını engelleme ihtimali de bulunmaktadır.
Bu kapsamda, Yeşil İpek Yolu kavramının Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında yürütülen projelerin çevreye olan olumsuz etkileri nedeniyle özellikle batı ülke akademileri tarafından yöneltilen eleştirilere bir yanıt niteliği taşıdığı anlaşılmaktadır. Ayrıca, Çin’in Yeşil İpek Yolu'na verdiği önem ile girişim kapsamındaki ülkelerin sürdürülebilir kalkınmada bulundukları düzeyler yönüyle kendini bu alanda lider olarak konumlandırmaya ve bu ülkeler ile yürütülecek projeler için yeşil standartlar belirlemeye çalıştığı görülmektedir.
Kuşak ve Yol girişimi ortakları, yeşil altyapı, yeşil ulaşım, etkili yeşil finans araçlarının geliştirilmesini teşvik etmeyi amaçlamaktadırlar. Çin, ilk Kuşak ve Yol Uluslararası İşbirliği Forumu’nun Mayıs 2017’de düzenlenmesinin ardından girişim kapsamında iklim değişikliğiyle mücadeleye yardımcı olan, çevreyi koruyan ve ekonomik kalkınmayı teşvik eden projeleri desteklemek üzere Yeşil Yatırım İlkelerinin başlatılmasına sponsor olmuştur. Temmuz 2023 tarihi itibarıyla, Yeşil Yatırım İlkeleri 18 ülkeden kolektif varlıkları 41 trilyon ABD dolarını aşan 45 küresel kurumu bir araya getirmiştir.
Diğer taraftan, 2019 yılında Kuşak ve Yol Girişimi Uluslararası Yeşil Kalkınma Koalisyonu kurulmuştur. Koalisyon, tüm ortakların çevre alanındaki uzmanlarını bir araya getiren açık, kapsayıcı ve gönüllü bir uluslararası ağını oluşturmaktadır. Koalisyonun misyonu ise, özellikle çevresel sürdürülebilirliği, uluslararası standartları ve en iyi uygulamaları girişimin; politika koordinasyonu, altyapı, ticaret, finansal entegrasyon ve kültürel değişimlerden oluşan beş önceliğine entegre etmek oluşturmaktadır.
2021'in ortalarında ise Çin tarafından, denizaşırı yatırım süreci boyunca Çinli işletmeleri yeşil kalkınmaya entegre etmek amacıyla "Denizaşırı Yatırım ve İşbirliği için Yeşil Kalkınma Yönergeleri" ile girişim kapsamında yer alan enerji, ulaştırma ve madencilik gibi belirli sektörlerdeki projelerin tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel risklerini yönetebilmek amacıyla "Yabancı Yatırım işbirliği ve İnşaat Projelerinin Ekolojik ve Çevrenin Korunmasına İlişkin Yönergeler"i yayımlanmıştır.
Diğer taraftan, Çin'in 2023'ün ilk yarısında enerjiyle ilgili faaliyetleri, girişimin 2013 yılında kuruluşundan bu yana en yeşil denebilecek düzeyi oluşturmuştur. Öyle ki, 2023'ün ilk 6 ayında, enerji katılımının yaklaşık %41'i güneş ve rüzgar, %14'ü ise hidroelektrik enerjisine yönlendirilmiştir.
Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Toplam Enerji Katılımı
Kaynakça :https://greenfdc.org/china-belt-and-road-initiative-bri-investment-report-2023-h1/
Ayrıca, Çin Eylül 2021'de kömürle çalışan yeni enerji santralleri inşa etmeme konusunda bir taahhütte bulunmuştur. Öyle ki, kömür ile ilgili yatırım ve inşaat projelerinin 2022 ve 2023 yıllarında neredeyse sıfıra düşmesine neden olmuştur. Petrol ile ilgili yatırımlar da 2023 yılında girişim tarihinin en düşük seviyesine ulaşmıştır.
Diğer taraftan, Çin'in yeşil enerji (güneş ve rüzgar) ve hidroelektrik alanındaki toplam faaliyeti 2023'ün ilk yarısında yaklaşık 4,8 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Güneş ve rüzgâr türbini üretimi de dâhil olmak üzere yenilenebilir enerji açısından küresel imalat endüstrisindeki hakimiyetiyle nedeniyle Çin, girişim kapsamındaki ülkelere düşük karbonlu teknolojiler sunmak açısından avantajlı bir konuma sahip bulunmaktadır.
2013'ten 2023'e kadar Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Çin’in Enerji İnşaat ve Yatırım Miktarı
Kaynak: https://greenfdc.org/china-belt-and-road-initiative-bri-investment-report-2023-h1/
Ayrıca, girişimin 2013'teki başlangıcından bu yana Çin'in enerji alanında en önemli ortağı, çoğu hidroelektrik yatırım ve inşaat sözleşmeleri olmak üzere Pakistan olmaktadır. Bunu, Zimbabve, Malezya ve Özbekistan gibi ülkeler izlemektedir.
2023 yılı için Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Çin’in Ülkeler bazında Enerji Katılımı
Kaynak: https://greenfdc.org/china-belt-and-road-initiative-bri-investment-report-2023-h1/
Diğer önemli bir konu ise, Çin’in girişim kapsamında stratejik bir öneme sahip metal ve madencilik alanındaki faaliyetleridir. Bu sektörlerdeki katılım oranı 2022'nin ilk yarısına göre %131 oranında artmıştır. Mineraller ve metaller özellikle yeşil geçişle (örneğin lityum) ve elektrikli araçlar için kullanılan akülerle ilgilidir.
Ayrıca ticaret, girişimin temel bir bileşeni olup ulaşım alanı Çin ile girişim kapsamındaki ülkeler arasında ticareti sağlamanın bir anahtarı olarak görülmektedir. Bu kapsamda, Çin’in toplam demiryolu katılımı ise, inşaat sözleşmeleriyle birlikte 5,6 milyar ABD Doları değerindedir.
Bu çerçevede, yukarıda bahsedilen çabalar dikkate alındığında Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında yürütülecek projelerin uzun vadede daha da yeşil ve sürdürülebilir olacağı ve bunun da bölgedeki yatırım fırsatlarını destekleyeceği ön görülmektedir.
Sonuç olarak, üçüncü Kuşak ve Yol Uluslararası İşbirliği Forumunda da küresel liderler tarafından önemi çokça vurgulanan ‘‘Yeşil İpek Yolu’’ kavramının bir fikirden daha fazlası olduğu; yeşil enerjiye yatırımı ve teknolojik işbirliğini güçlendirmeyi amaçlayan, sürdürülebilir ve çevre dostu kalkınmayı hızlandırmaya yönelik küresel bir hareket olduğu anlaşılmaktadır.
(1) https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202310/t20231020_11164505.html
(2) https://www.invesco.com/apac/en/institutional/insights/fixed-income/evolution-of-chinas-belt-and-road-initiative-green-silk-road.html
(3) https://corporate.exxonmobil.com/what-we-do/energy-supply/global-outlook/energy-demand
(4) http://www.pbc.gov.cn/english/130721/3822583/index.html
(5) https://eabr.org/en/press/news/the-edb-joins-the-green-investment-principles-gip-for-the-belt-and-road-initiative-as-an-observer/
(6) https://www.unep.org/regions/asia-and-pacific/regional-initiatives/belt-and-road-initiative-international-green
(7) https://chinadialogue.net/en/business/what-chinas-new-guidelines-on-green-development-mean-for-the-belt-and road/#:~:text=The%20%E2%80%9CGreen%20development%20guidelines%20for,throughout%20the%20overseas%20investment%20process.
(8) https://chinadialogue.net/en/business/understanding-chinas-latest-guidelines-for-greening-the-belt-and-road/
(9) https://greenfdc.org/china-belt-and-road-initiative-bri-investment-report-2023-h1/
(10) https://bnn.network/world/china/the-green-silk-road-a-new-path-towards-sustainable-development/