Yürüyen ölülerin yükselişi
Geçtiğimiz hafta Uluslararası Para Fonu (IMF) yeni bir rapor yayınladı. Raporda borcunu ödemek için yeterli gelire sahip olmamasına karşın devlet tarafından sunulan desteklerle hayatta kalmaya devam eden şirketleri temsil eden Zombi şirketler ele alındı. Dünya genelinde son 20 yıl içerisinde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, mali yapıları bozuk olmasına rağmen kâğıt üzerinde yaşayan ölülerin oranında artış kaydedildiği belirtilmiş. Bilhassa, 2008 küresel krizinden ve Covid-19 salgınından sonra zombi şirket olarak bilinen bu şirketlerin dünyadaki sayısının kayda değer bir şekilde arttığının altı çizildi.
Zombi şirket oluşumu, ülke içerisinde kullanılan kaynakları görece sağlıklı şirketlerden aşağı çekerek kaynakların etkin kullanımını engeller ve böylece ekonomi üzerinde verimlilik ve büyüme üzerinde olumsuz etki oluşturabilirler. Söz konusu raporda da zombi şirketlerin kredi ve desteklere karşın düşük kâr elde etmeleri tehdit unsuru olarak ele alınmış. Araştırmadaki ilgi çekici bulgulardan biri de halka açık olmayan şirketler içerisinde zombileşme oranının daha düşük olması. 2000 yılında borsaya kayıtlı firmalar içerisindeki payı %6 olan zombi şirketlerin, 2021 yılına gelindiğinde %10'undan fazlasını oluşturduğu tespit edilmiş. Özel şirketler için ise durum 1997 yılında %1 iken 2020 yılına gelindiğinde ise %5’in üzerine çıkmış. Ayrıca, özel şirketler arasındaki daha düşük zombi şirketlerin payları, bu şirketlerin borsada işlem gören şirketlere kıyasla daha düşük hayatta kalma oranlarıyla açıklanmış. Raporda dikkat çeken bir diğer husus ise dünya genelinde şirketlerin zombi haline gelmesinden sonra ömürlerinin en fazla dört yıl olması. Dört yılın sonunda ise şirketlere iki seçenek kalıyor; alınan desteklerde bu kategoriden kurtulma ya da batma.
Türkiye’deki zombi şirketlerin oranı %13’ü geçti
Rapora göre dünyada halka açık olmayan şirketler arasında en çok zombi şirkete sahip ülke Türkiye oldu. Türkiye’yi sırasıyla Endonezya, Romanya ve Rusya takip etti. Halka açık şirketler ele alındığında ise Türkiye, 21’inci en çok zombi şirket payına sahip ülke oldu. Halka açık şirketlerle yapılan hesaplamada en çok zombi şirket oranına sahip ülke Ürdün olurken, Güney Kıbrıs ve Yunanistan bu sırayı takip etti. Ekonomide zombi şirketlerin fazla olması durumunda devlete mali yükü oluşturması ve vergi kaybı gibi etkenleri beraberinde getirebiliyor. Araştırma sonuçlarına göre yüksek zombi şirket oranına sahip olan Türkiye’de, pandemi sonrası halka açık olan ve olmayan şirketlerin zombi şirkete dönüşme oranı arasındaki makasın açıldığı görülüyor (Şekil 1).
Şekil1 : Türkiye’deki Zombi Şirketlerin Oranı
Kaynak: IMF
Zombi şirketlerle mücadele etmek ve bu şirketlerin ekonomiler üzerinde oluşturduğu olumsuz etkilerin azaltılmasında rol oynayan etkin unsurların ise sıkı makro ihtiyati politika ve güçlü bankacılık uygulamaları olduğu raporda yerini aldı.
Kurucu ortağımız Nazmi Karyağdı “Zombi” şirketler için yaptığı uyarı DÜNYA Gazetesinde yayınlandı
