Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması 101-2
Fazladan yol gidin, orası asla kalabalık olmaz. (Go the extra mile, It's never crowded there.) ~ Dr. Wayne D. Dyer
Avrupa Birliği tarafından uzun vadeli hedefi olan 2050 yılına kadar iklim nötr kıta olma taahhüdünü yerine getirebilmek amacıyla iklim değişikliği ile mücadelede kullanılan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması(SKDM)’nı tanıtmaya çalıştığımız üç bölümden oluşan yazı dizimizin ilkinde mekanizmanın önemi ve işleyişi hakkında temel bilgiler sunulmaya çalışılmıştır.
Serimizin bu bölümünde ise Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması; karbon fiyatlandırma ilkeleri, hedef sektörler, kapsam dahilindeki emisyonlar yönüyle ele alınarak mekanizmanın nasıl çalıştığı üzerinde durulmuştur.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kapsamında Karbon Fiyatlandırma İlkeleri
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında karbon fiyatlandırma, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması sertifikaları, sertifika fiyatları ve üçüncü ülkelerdeki karbon fiyatı olmak üzere üç ilkeden oluşmaktadır.
Kaynak : https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
Bu kapsamda, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Sertifikaları, ithalatçıların ithal ettikleri mallarda gömülü olan emisyonların bedelini ödemek için kullanacakları bir araç olarak kullanılacaktır. 1 Ocak 2026'dan itibaren her yıl ithalatçılar veya dolaylı gümrük temsilcileri ithal edilen mallardaki gömülü emisyonlara karşılık gelen sertifikaları satın almak ve teslim etmek zorundadır. Sertifikaların, sadece malların ithalatı sırasında değil, yıl boyunca da satın alınması da mümkün bulunmaktadır. Sertifikaların fiyatı ise, €/ton CO2 salınımı olarak ifade edilen AB ETS ödeneklerinin haftalık ortalama açık artırma fiyatına bağlı olarak hesaplanacaktır.
Mekanizma kapsamında, aynı emisyonlar için iki kez ücret alınmaması amaçlandığından, ithalatçılar tarafından sertifikaların üretim ülkelerinde ödenen karbon fiyatlandırması seviyesine kadar düşürülmesinin talep edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak bu indirim, ithalatçıların gömülü emisyonlar için menşe ülkelerinde karbon fiyatının ödenmiş olduğunu kanıtlamalarına bağlanmıştır.
Hedef Sektörler
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının hazırlık dönemine dâhil edilen sektörlerin seçimi; sera gazı emisyon üretimleri, ticaret yoğunluğu ve işletmelerin daha az katı karbon fiyatlandırma mekanizmalarına sahip ülkelere kayma riski olup olmadığı dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu çerçevede, mekanizma kapsamına dahil edilen sektörlere aşağıda yer verilmiştir.
- Çimento
Bu sektör, inşaatta kullanılan önemli bir yapı malzemesi olan çimento üretimini kapsamaktadır.
Kaynak : https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
- Elektrik
Elektrik üretimi, çeşitli endüstriler ve günlük yaşam için hayati öneme sahiptir.
Kaynak : https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
- Gübre
Gübreler tarım için gerekli olup mahsul verimini artırmaya yardımcı olmaktadır ancak, gübre üretimi yoğun enerji tüketen süreçleri içermektedir.
Kaynak : https://www.endemikpeyzaj.com.tr/akilli-gubre-yavas-salinimli-gubre-nedir-ne-ise-yarar/
- Demir ve Çelik
Demir ve çelik sektörü; inşaat, imalat ve altyapı projelerinde kullanılan demir ve çelik ürünlerinin üretimini kapsamaktadır.
Kaynak : https://www.ekonomim.com/ekonomi/demir-celik-sektorunde-enerji-krizi-haberi-677121
- Alüminyum
Alüminyum üretimi; otomobil, havacılık ve inşaat sektörlerinde kullanılan çeşitli alüminyum ürünlerini üretmek için eritme, rafine etme ve nakliye gibi enerji yoğun süreçleri içermektedir.
Kaynak : https://www.sistemal.com/aluminyum-ve-geri-donusum/
- Hidrojen
Hidrojen sektörü, nakliye ve enerji depolama dahil olmak üzere çeşitli endüstrilerde enerji taşıyıcı ve yakıt kaynağı olarak kullanılan hidrojen üretimine odaklanmaktadır.
Kaynak:https://www.gercekbilim.com/pas-demir-isik-sayesinde-25-kat-daha-verimli-hidrojen-eldesi/
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kapsamındaki Emisyonlar
Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması kapsamındaki emisyonların sınıflandırılmasında belirli ilkeler izlenmektedir. Bunlara ise aşağıda yer verilmektedir.
- Doğrudan Emisyonlar
Doğrudan emisyonlar, üretim sırasında doğrudan salınan sera gazı emisyonlarını ifade etmektedir. Bunlar, örneğin yakıtların yanması veya kalsinasyon işlemi esnasında yayılan emisyonlardır. Ayrıca, doğrudan emisyonlar, üretildikleri yere bakılmaksızın, ısıtma ve soğutma üretiminden kaynaklanan emisyonları da kapsamaktadır.
Kaynak : https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
- Dolaylı Emisyonlar
Dolaylı emisyonlar, üretim sürecinde tüketilen elektrikten kaynaklanan emisyonları içermektedir. Bu kapsamda, elektrik santrallerinden olduğu gibi elektrik üretimiyle ilişkili karbondioksit emisyonları yer almaktadır.
Kaynak : https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
- Ürün kategorisi farklılaştırması
Farklı ürün kategorileri, farklı derecelerde emisyon yoğunluğuna sahip olacağından mekanizma kapsamında emisyonların arıtılmasında belirli ürün kategorisine göre farklılaşmalara izin verilmektedir. Bu kapsamda, ürünler basit ve karmaşık emisyonlara sahip olmalarına göre kategorileştirilmektedir. Basit emisyona sahip ürünler sıfır gömülü emisyonlu girdi malzemeleri veya yakıtlar kullanılarak üretilenler olarak kabul edilmiştir. Karmaşık emisyona sahip mallar ise, emisyonlarla ilişkili girdi malzemelerinin kullanımını içeren ürünler olarak değerlendirilmektedir.
- Gerçek ve varsayılan emisyonlar
Gerçek emisyonlar, üretim süreçlerinden elde edilen belirli ölçümlere veya verilere dayanmaktadır. Ancak, gerçek emisyonların yeterince belirlenemediği veya dolaylı emisyonlar için ise varsayılan emisyon değerleri kullanılmaktadır.
Kaynak : https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
Sonuç olarak, AB'nin 2050 iklim nötr kıta hedefine ulaşma çabalarına katkıda bulunmayı amaçlayan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasıyla ilgili olarak bu bölümümüzde mekanizmanın Karbon Fiyatlandırma, Ücret İndirimi, Sektör Seçimi, Emisyon Sınıflandırması gibi ana unsurlarına değinilmiştir. Yazı dizimizin son bölümünde ise, mekanizmada rol alacak ve sorumluluk üstlenecek aktörlere, şirketlerin bu sürece nasıl hazırlanması gerektiği konusuna değinilecektir.
(1) https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
