Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması 101-3
Avrupa Birliği tarafından 2050 yılında iklim nötr kıta hedefini gerçekleştirmek amacıyla kullanılan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) hakkında bilgi vermeye çalıştığımız üç serilik yazı dizimizin ikinci bölümünde mekanizma kapsamındaki karbon fiyatlandırma ilkeleri, hedef sektörler ve mekanizmaya dahil olan emisyon konularına değinilmiştir.
Bu noktada, ithalatçıların ürünlerin gömülü emisyonlarını ödemek için sertifika satın almak zorunda kalacaklarından; hedef sektörlerin emisyon üretimi, ticaret yoğunluğu ve işletmelerin daha az katı karbon fiyatlandırma mekanizmalarına sahip ülkelere kayma riski barındırıp barındırmadığı dikkate alınarak belirlendiğinden; mekanizma kapsamındaki emisyonların doğrudan ve dolaylı emisyonlar olarak ikiye ayrıldığı ve ürün kategorilerine göre farklılaştırılabileceğinden bahsedilmeye çalışılmıştır.
Yazı dizimizin bu son bölümünde ise, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında görev ve sorumluluğu bulunan paydaşlara ve şirketlerin bu sürece nasıl hazırlanabileceği üzerinde durulmuştur.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kapsamındaki Aktörler ve Sorumlulukları
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının; Avrupa Komisyonu, gümrük idareleri, mekanizma kapsamında yetkilendirilmiş beyan sahipleri ve diğer yetkili makamlardan oluşan kilit paydaşların işbirliği aracılığıyla uygulanması planlanmaktadır.
Yetkilendirilmiş Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Beyan Sahipleri
Kaynak : https://eurobrokers.lv/en/blog/customs-declarations/
Geçiş döneminde mekanizma kapsamında yetkilendirilmiş beyan sahipleri, sürecin verimli ve etkin bir şekilde uygulanmasında önemli bir görev üstlenecek olup bu kişileri, ithalatçılar ve dolaylı gümrük temsilcileri oluşturmaktadır.
Bu süreçte, söz konusu kişilerden gömülü emisyonları ve ödenmesi gereken karbon fiyatlandırmasını detaylandıran üç aylık raporların sunulması beklenilerek finansal düzenlemeler veya sertifikalar olmaksızın izleme ve raporlamaya odaklanılması amaçlanmaktadır.
Diğer taraftan, ithalatçılar ve dolaylı gümrük temsilcilerinin tam uygulamaya hazırlık amacıyla Ocak 2025'ten itibaren üye ülkelerinde yetkili sınırda karbon düzenleme mekanizması beyan sahibi statüsü için başvuruda bulunabilmeleri mümkün hale gelecektir. Böylelikle, mekanizmanın sorunsuz bir şekilde devreye alınması hedeflenmektedir.
Gümrük İdareleri
Kaynak: https://www.alamy.com/customs-authority-concept-image459687053.html
Gümrük İdarelerinin, ithal edilen malları ve malları ithal eden kişilerin yetkili bir beyan sahibi olup olmadığını kontrol etme hakkı bulunmaktadır. Ayrıca, Gümrük İdareleri ithalatçılara ve dolaylı gümrük temsilcilerine raporlama yükümlülükleri konusunda bilgilendirme sağlayabileceklerdir.
Avrupa Komisyonu
Kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Berlaymont_building
Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği (AB) üye devletleri ve Avrupa Parlamentosu ile eşgüdümlü çalışmak suretiyle mekanizmaya ilişkin genel çerçeveyi, kuralları ve yönergeleri belirleme noktasında önemli bir misyona sahip olacaktır.
Bu çerçevede, Komisyon tarafından bir Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Geçiş Kayıt Sistemi oluşturulmuştur. Diğer taraftan, geçiş dönemi tamamlanmadan önce gömülü emisyonları hesaplama metodolojisinin ayrıntılandırılarak son şeklini alması ve mekanizma kapsamında sunulan raporlardan elde edilen bilgiler aracılığıyla konuya yönelik işleyen ve aksayan yönlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
2026'dan itibaren ise Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Geçiş Kayıt Sistemi, yıllık beyannamelerin iletildiği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kayıt Sistemine dönüştürülecektir.
Yetkili Makamlar
Kaynak: https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
AB üye devletleri, kendi yetki alanları dâhilinde Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının uygulanmasından sorumlu olacaklardır. 2025'ten itibaren ise üye devletlerin yetkili makamları tarafından Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması beyan sahibi statüsü verilecektir. Bu noktada, yetkili makamlar beyan sahibinin talebi üzerine fazla olan sertifikaları geri satın almakla yükümlü olacak olup her bir sertifika için geri satın alma fiyatı, yetkili beyan sahibi tarafından ilk satın alma sırasında ödenen fiyat olarak belirlenecektir.
Özetle, yetkili makamlar AB genelinde yeknesak bir uygulama sağlanabilmesini teminen Komisyon ile yakın işbirliği içinde çalışacaklardır.
Şirketler Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına Nasıl Hazırlanmalı?
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması tedarik zincirlerini karbondan arındırmayı hedeflerken şirketlerin mekanizmanın politika gereksinimlerini sağlama konusunda bazı zorluklarla karşılaşması mümkün bulunmaktadır.
Bu zorluklardan bir tanesi de şirketlerin hangi bölümlerinin bu sorumluluğu üstleneceği ile ilgilidir. Bunun nedeni ise, uygulamanın vergisel boyutunun bulunmasının yanı sıra düzenleyici bir önlem olması nedeniyle, mekanizma yönetiminin aynı zamanda satın alma, tedarik zinciri veya çevresel, sosyal ve yönetişim işlevleri bulunan bölümleri de ilgilendirmesidir. Bu noktada, en iyi seçeneğin şirketin profiline, kapasitesine, yapısına ve ne kadar mekanizmaya maruz kaldığına bağlı olarak belirlenmesinin uygun olacağı ifade edilebilir. Ancak, her ne kadar sorumluluk belirli bir birim tarafından üstenilse de ilgili diğer birimlerle iş birliği içinde kalınmasının önemi aşikâr gözükmektedir.
Diğer taraftan, şirketlerin 1 Ekim 2023'ten başlayarak Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması raporlamasına hazırlanması ve ilk raporlamayı son tarihi olan Ocak 2024'e kadar tamamlamaları gerekmektedir. Bu çerçevede, etkin bir raporlama süreci sağlamak için ilgili veri öğeleri tanımlanmalı, veri kalitesi, kullanılabilirliği ve çıkarma yöntemleri değerlendirilmelidir. Ayrıca, veri öğeleri genel olarak basit olsa da, eksiklikler ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle, şirketler tarafından bu sorunları çözmek için tedarikçileri ve paydaşları da kapsayan sağlam süreçler oluşturulması gerekmektedir. Bu noktada, merkezi ERP sistemlerine ve sağlam veri kalitesine sahip şirketlerin süreci daha iyi yönetebileceği söylenebilir.
Sonuç olarak, Avrupa Komisyonu, gümrük idareleri, mekanizma kapsamında yetkilendirilmiş beyan sahipleri ve diğer yetkili makamlar sürecin verimli ve etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamaya çalışırken; şirketler tarafından da mekanizmanın uyum sağlanması gereken bir yük olarak değil, şirketlerinin karbon ayak izlerini azaltmaya teşvik edecek proaktif bir yapı olarak görülmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca, SKDM kapsamında karbondan arındırma yolculuğuna başlamış şirketlerin bir yandan sürdürülebilirliğe olan bağlılıklarını ortaya koyarken bir yandan da pazarda erkenden bir rekabet avantajına sahip olma fırsatı elde edecekleri düşünülmektedir.
(1) https://customs-taxation.learning.europa.eu/course/view.php?id=757§ion=1
(2) https://www.ey.com/en_gl/tax/how-tax-departments-should-prepare-for-cbam
